فهرست موضوعات
سنگ حالب چیست؟
ادرار از کلیه به مثانه از طریق لوله هایی به نام حالب عبور می کند. سنگ حالب یک توده معدنی در مجارى ادرارى است؛ اين سنگ ها ممكن است در کلیه تشكيل شده باشند و سپس به داخل حالب حركت كرده باشند. تشكيل سنگ زمانی رخ می دهد که ذرات مواد معدنی موجود و راكد در ادرار تبديل به كريستال شود و توده اى سنگى تشكيل دهد.
اگر سنگ هاى تشكيل شده به اندازه كافی كوچك باشند، آن ها می توانند از محل خود كنده شده و به داخل مجارى ادرارى حركت كنند و سپس با ادرار از بدن دفع شوند. اگر اين سنگ ها خیلی بزرگ باشند، ممکن است در مجاری ادرارى گير كنند و جریان ادرار را مسدود كنند.
علائم سنگ در حالب
با اين که دلایل تشكيل سنگ حالب هنوز هم شناخته شده نيست، ولى داشتن سابقه وجود این بیماری در خانواده، از علل و عوامل خطر سنگ در حالب می باشد. برخی از اختلالات متابولیک خاص نیز با تشکیل سنگ همراه است، همانند بیماری های کليه ى کیستیک و عفونت هاى مجارى ادراری. افرادی که از التهاب مزمن روده رنج می برند ممکن است مستعد ابتلا به سنگ های حالب و مجارى ادارى نیز باشند.
اگر سنگ حالب کوچک باشد، هیچ علائمى نخواهد داشت. اگر به اندازه اى بزرگ باشد كه لوله حالب را مسدود كند، باعث انسداد جریان ادرار خواهد شد. در نتيجه اين ناحيه به شدت دردناک خواهد شد، همچنين درد به ناحیه کلیه و زير شکم منتشر مى شود و سپس ممکن است در کشاله ران نيز گسترش یابد.
از آن جا که بدن برای بیرون راندن سنگ تلاش می کند، ممکن است ادرار به دليل حضور خون، صورتی رنگ شود. ادرار ممکن است مکرر، دردناک و همراه با سوزش باشد. بروز تب و لرز نشانگر وجود عفونت خواهد بود.
بهترین روش تشخیص سنگ حالب
سنگ های حالب و مجارى ادرارى چگونه تشخیص داده می شوند؟سنگ هاى مجارى ادرارى و يا كليوى توسط پزشك شما تشخيص داده مى شوند.
او ممكن است:
- از شما یک معاینه جسمى بگیرید و در مورد سابقه پزشکی شما سوال کند.
- ادرار شما را مورد ازمايش قرار دهد تا ببیند که آیا حاوی مواد تشکیل دهنده سنگ هست يا خير.
- خون شما را مورد ازمايش قرار دهد تا مشکلات سلامتی شما كه ممکن است منجر به تشكيل سنگ شود را مورد بررسى قرار دهد.
- ممكن است برای یافتن محل سنگ ها دستور انجام یک آزمایش تصویربرداری را بدهد. آزمایش هاى تصویربرداری همچنین مى توانند مشكلات مربوط به سلامتى شما را مورد بررسى قرار دهند تا ارتباط بين انها و تشكيل سنگ مشخص شود. سونوگرافی یک آزمایش تصویربرداری موثر برای پيدا كردن انسداد است. اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) به پزشک در مورد اندازه، محل و سختی سنگ اطلاعات خواهد داد.
فیلم جراحی سنگ حالب
پیشگیری و درمان سنگ حالب
عمل هاى بای پس روده یا جراحی استومی (دهانه های ایجاد شده در بدن توسط جراحی برای تخلیه ضايعات) یکی از روش های ممکن درمان سنگ کلیه گیر کرده در حالب است که می تواند در شروع اين بیماری نقش داشته باشند. درمان سنگ حالب به اندازه و محل سنگ ها و موادی که از آنها تشکیل داده است بستگی دارد. درمان ممکن است با توجه به شرایط فعلی شما (مانند چاقی)، استفاده از داروهای ضد انعقاد خون (رقیق کننده خون)، و يا ديگر شرايط صورت پذيرد.
جراحی سنگ حالب
درمان هایی که نیازی به استفاده از روش های جراحی نداشته باشند، همیشه در اولويت قرار دارند. اگر سنگ ها به قدر کافی كوچك باشند، رژیم روزانه بیمار كه شامل نوشيدن سه تا چهار ليتر آب در روز مى شود، می تواند باعث شود كه سنگ به طور طبیعی از بدن دفع شود.
ممکن است داروهای ضد درد و همچنین داروهای پیگیری برای کنترل اسیدى یا قلیایی بودن ادرار (عناصر اصلی تشكيل دهنده کریستال) یا کاهش کلسیم رها شده در ادرار توسط کلیه ها و کمک به حفظ کلسیم در استخوان ها نيز توصیه شود.
در هنگام درمان سنگ های شاخ گوزنی براى جلوگيرى از عفونت بيشتر، مى بايست ادرار را پس از حذف سنگ از وجود هر نوع باكترى پاك نگه داشت. ممکن است براى اين منظور آنتی بیوتیک تجویز شود و توصيه شود كه به طور منظم ادرار انجام شود.
در برخی موارد هم متخصص اورولوژی شما ممکن است اقدام به تجویز داروهای گشاد کننده حالب و مدر نماید. اگر سنگ ها باعث بروز درد شوند، انسداد جریان ادرار مى تواند باعث بروزعفونت یا پيشرفت عفونت می شود و در اين صورت معمولاً عمل جراحی ضروری خواهد بود.
امروزه گزينه هاى جدید غیر جراحی و آندوسکوپی در دسترس است. با در نظر گرفتن اندازه و محل قرار گیری سنگ نيز مشخص مى شود احتمال اين كه بدن مى تواند سنگ را دفع كند چه قدر است. اگر سنگ های بزرگ تری دارید و لوله حالب شما مسدود شده است، ممکن است یک متخصص اورولوژی (پزشک متخصص در مجاری ادراری) شما را تحت موارد ذكر شده در زير درمان کند:
سنگ شکنی با لیزر (ESWL)
در اكثر موارد از روشِ درمانى سنگ شکنی برون اندامی ليتوتريپسى (ESWL) استفاده مى شود، چرا كه اين درمان به صورت سرپايى است و دوره بهبودى كوتاه مدتى دارد.
انواع مختلفی از ESWL وجود دارد که برخی از آنها از اشعه ايكس و برخى ديگر از اولتراساند استفاده می کنند.
به هر حال، در هر دو صورت امواج شوكى كه خارج از بدن توليد مى شوند از پوست و بافت هاى بدن عبور كرده و به سنگ ها مى رسد و آن ها را خرد مى كند.
خرده سنگ هاى باقیمانده به طور طبیعی از بدن دفع می شوند.
در صورت لزوم، يك استنت از طریق مثانه درون مجارى ادرار قرار می دهند تا به جریان ادرار کمک کند.
این روش درمانی تحت بیهوشی انجام می شود.
یورتروسکوپی مثانه (ureteroscopy)
فقط برای سنگ های موجود در مجارى ادرارى میانی و تحتانی استفاده می شود. در روش يورتروسكوپى نيازى به برش دادن بافت هاى بدن نيست.
در عوض يك يوروسكوپ فیبروپتیک از طریق مثانه به داخل مجارى ادرارى فرستاده مى شود تا مكان سنگ شناسايى شود؛ سپس به كمك يك ابزار سبد شكل حذف مى شود و يا با توليد امواج شوك سنگ را خرد مى كنند. ممکن است برای کمک به جریان ادرار از يك استنت استفاده شود.
همچنین بخوانید: مراحل دفع سنگ کلیه از مثانه
عمل pcnl
نفرولیتوتومی زير جلدى یا عمل PCNL سنگ کلیه در درجه اول برای از بین بردن سنگ یا سنگ های بزرگ در مکانی است که به روش درمانى ESWL پاسخ نمی دهند. در نفرولیتیتوتومی زير جلدى، به طور مستقیم برش کوچکی در کلیه ايجاد می شود. وسیله ای به نام نفروسکوپ از طريق اين برش وارد كليه مى شود تا سنگ را پيدا كرده و حذف كند. سنگ های بزرگتر یا با اولتراساند و یا به وسیله الکترو هیدرولیک خرد می شوند. درمان با اين روش ها نيازمند اين است كه بيمار براى چند روز در بيمارستان بسترى شود.
درمان گیاهی سنگ حالب
در چنین مواردی برای دفع سنگ کلیه از لوله حالب با داروی گیاهی ممکن است به بيمار توصيه شود تا از مصرف موادى كه حاوى مقدار زيادى اگزالات است خوددارى كند؛ اين مواد مى توانند شامل موارد زير باشند: از جمله چغندر، جوانه گندم، کراکر سویا، بادام زمینی، شکلات، سیب زمینی شیرین، اسفناج، ریواس، بامیه یا چای سیاه هندى. مواد جایگزین براى نمونه هاى ذكر شده مى تواند شامل تمشک قرمز، توت فرنگی، مارمالاد، جگر، کرفس، انگور و ریزه باشد.
- آب کرفس
- آب انار
- سرکه سیب
- آب لیمو
پیشگیری از تشکیل سنگ حالب
اگر سنگ کلیه نداشته باشید، سنگ حالب هم نخواهید داشت. اگر سنگ کلیه داشته اید، پزشک می تواند به شما توضيحاتى بدهد كه نحوه شکل گیرى اين سنگ ها را درك كنيد و اصولى را به شما ياد خواهد داد تا بتوانيد با انجام دادن و رعايت كردن آن ها از شکل گیری مجدد سنگ جلوگیری کنيد.
پزشک شما ممکن است قبل از اینکه سنگ به مجارى ادرارى حركت كند و باعث بروز درد شود، آن را درمان كند. ممكن است از شما خواسته شود تا رژیم غذايى خود را به روش ذكر شده در زیر تغییر دهید:
- مایعات بیشتری مصرف کنید. (مصرف آب خود را به ٢ تا ٣ لیتر در روز افزایش دهيد. ترجیحاً فقط آب بنوشيد، ولى نوشيدنى هايى چون لیموناد، آب پرتقال و برخى از نوشیدنی هاى ديگر را نيز ى توانيد جايگزين كنيد.)
- مصرف پروتئین حیوانی را محدود کنید (پروتئين موجود در گوشت، تخم مرغ، و ماهی).
- سديم دريافتى بدن خود را كنترل كنيد (اين مقدار بايد کمتر از ١٥٠٠ میلی گرم در روز باشد).
- مصرف موادى كه حاوى اگزالات هستند را محدود کنید (موادى مانند اسفناج، آجیل، و سبوس گندم).
همچنین ممکن است برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه و يا مجارى ادراری براى شما داروهای دفع سنگ حالب تجویز شود.
مدت زمان دفع سنگ از حالب
دکتر کلیه، مرجع تخصصی بیماری های کلیه و مجاری ادراری
زیر نظر: دکتر حسین کرمی، متخصص سنگ کلیه
