سنگ های بزرگ تر ممکن است در مجاری ادراری گير كنند و باعث ایجاد درد، انسداد یا عفونت شوند.
سنگ کلیه در کودکان به مراتب کمتر از بزرگسالان بروز پيدا مى كند، ولى دلائل تشكيل آنها مشابه بزرگسالان است.
فهرست موضوعات
رسوب در کلیه کودکان
مواد معدنی باعث تشکیل و وجود کریستال در ادرار کودک می شود و سپس به سنگ تبدیل می شوند که بیشتر آنها به اندازه یک دانه ماسه هستند.
اکثر سنگ های کلیه کودکان در کلیه باقی می مانند، ولى حدود يك سوم از اين سنگ ها معمولا از کلیه به درون حالب (لوله هايى كه ادرار را از كليه به مثانه منتقل مى كنند) حركت مى كنند و باعث سنگ حالب در کودکان می شود.
سنگ هايى كه در كليه باقى مى مانند، هر چند بدون درد هستند ولى مى توانند دليل ايجاد عفونت هاى مکرر مجاری ادرارى باشند.
ديگر سنگ هايى كه در حالب گير مى كنند، مى توانند باعث بروز دردهاى كوليكى شوند.
یکی دیگر از علائم ابتلا به سنگ كليه، وجود خون در ادرار است كه به آن هماتورى گفته مى شود.
بیشتر این سنگ ها را می توان با موج شوک ليتوتریپسی كه در خارج از بدن توليد مى شود و اصطلاحا به آن ای اس دبليو ال (ESWL) گفته مى شود، درمان کرد.
اين درمان يك روش کاملا غیر تهاجمی است که در آن کودک تحت بیهوشی قرار می گیرد و امواج صوتی با فرکانس های خاص بر روى سنگ متمرکز می شوند تا سنگ ها را به اندازه اى ريز خرد كند كه با ادرار دفع شوند.
در برخى از موارد که سنگ ها به قدرى بزرگ هستند كه با روش ESWL امكان درمان وجود ندارد، يعنى سنگ ها به قدرى بزرگ هستند كه موج شوك نمى تواند آنها را خرد كند، برخى از کلینیک ها با استفاده از ديگر روش ها و با حداقل حالت تهاجمی، سنگ ها از بین بروند.
در اين حالت بازگشت کودک به خانه در همان روز جراحى امكان پذير نخواهد بود.
سنگ ریزه در کلیه کودکان
سنگ هاى كليوى خيلى هم در كودكان شايع نيستند.
اما با این که به ندرت در كودكان رخ مى دهد، بسیاری از پزشکان از افزایش ابتلايان به سنگ کلیه کودکان در سال های اخیر خبر داده اند.
کارشناسان مطمئن نیستند که چه چیزی باعث افزایش سنگ هاى كليوى در کودکان شده است.
اگر فرزند شما داراى علائم سنگ كليه است، به خصوص هماتورى، سريعا به پزشك مراجعه كنيد.
علت شن در کلیه نوزادان و کودکان
نوع سنگ کلیه به پزشک شما نشان می دهد که علت اصلی ايجاد سنگ کلیه شما چیست.
چهار نوع سنگ و ناهنجاری های شیمیایی که باعث ایجاد سنگ هاى كليوى می شود، عبارت است از:
افرادی که دچار سنگ های کلسیمی هستند، در ادرار خود بیش از حد از یک نوع از سه ماده شیمیایی دارند ، یا كمبود يكى از مواد شيميايى را دارند.
به عبارت ديگر، اين افراد در ادرار خود یا بیش از حد کلسیم، اگزالات یا اوره دارند و يا مقدار سیترات در ادرار آنها كم است.
مصرف بيش از حد نمك باعث افزايش ميزان كلسيم در ادرار مى شود.
برخى از بیماران مبتلا به سنگ کلیه به دليل ترشح بیش از حد هورمون کنترل کننده کلسیم، كه به آن پاراتورمون (هورمون پاراتيروئيد) گفته مى شود، دچار سنگ هاى كيلوى مى شوند.
لازم به ذكر است كه مصرف شير باعث ايجاد سنگ هاى كليوى نمى شود.
به طور کلی عفونت هاى مزمن ادرارى باعث ایجاد سنگ های شاخ گوزنی می شود.
باکتری های عامل عفونت، باعث ایجاد یک ماده شیمیایی در ادرار می شوند که منجر به تشكيل این نوع سنگ ها می شود.
این نوع سنگ هاى كليوى زمانى تشكيل مى شوند كه اسید ادرار زياد شود، كه در اين صورت باعث توليد بیش از حد اسید اوریک می شود.
این سنگ ها به دلیل بیماری ارثی تشکیل می شوند.
در اين بيمارى بدن نمی تواند ماده شیمیایی به نام سیستین را از خون پاک سازى کند.
معمولا سایر اعضای خانواده نیز وضعیت مشابهی دارند.
دانستن نوع سنگ کلیه برای تجویز درمان از اهميت ويژه اى برخوردار است، چرا كه از اين طريق مى توان از تشكيل سنگ هاى كليوى مجدد جلوگيرى كرد.
عوامل ديگرى هم وجود دارند كه مى توانند در تشكيل سنگ هاى كليوى در کودکان نقش داشته باشند.
نقص در مجاری ادراری می تواند جریان ادرار را مسدود کند و باعث جمع شدن مواد شیمیایی تشكيل دهنده ى سنگ هاى كليوى شود.
تقریبا یک سوم کودکانی که به سنگ هاى كليوى مبتلا هستند در دستگاه مجارى ادرارى خود دچار ناهنجارى هستند.
درست مانند بزرگسالان، رژیم غذایی نیز نقش مهمی در تشکیل سنگ هاى كليوى دارد.
هنگامی که کودکان عادات غذایی بدی داشته باشند، مانند مصرف كم مايعات و يا مصرف بيش از حد كافئين، خطر ابتلا به سنگ هاى كليوى نيز افزايش خواهد يافت.
تشخیص شن ریزه در کلیه کودکان
اگر کودکی مشکوک به سنگ کلیه باشد، یا به دلیل وجود درد یا خون در ادرار، پزشک ممکن است آزمايش اشعه ایکس یا سونوگرافی کلیه ها، مجارى ادرارى (لوله هایی که ادرار را از کلیه ها به مثانه منتقل می كنند) را توصيه كند.
در صورت وجود، سنگ هاى كليوى از طريق اشعه ايكس قابل مشاهده هستند، هر چند براى ديدن برخى از انواع سنگ ها نياز به آزمايش سونوگرافى است.
علائم سنگ کلیه در کودکان چیست؟
شایع ترین علائم سنگ کلیه، خون در ادرار و یا درد است.
شدت و محل درد ممکن است بسته به عواملی مانند محل سنگ و میزان انسداد آن متفاوت باشد.
علائم ديگر عبارت است از:
- درد كوليكى شديد
- ناتوانى در ادرار كردن (زمانى كه سنگى مجاری ادراری را مسدود می کند)
- حالت تهوع
- استفراغ
- ادرار تيره رنگ و بد بو، تب و لرز، و ضعف مى تواند نشانه هاى عفونت هاى جدى باشد
- حضور خون در ادرار
درمان سنگ کلیه در کودکان
درمان خانگی سنگ کلیه کودکان
اگر سنگ کوچک باشد، درد قابل کنترل خواهد بود.
در اين صورت سنگ را مى توانيد در منزل درمان كنيد و كودك نيز سلامت خواهد بود.
سنگ های کوچکتر از ٥ میلی متر (٠.٢ اینچ) اغلب به هيچ درمانى نياز ندارند و به صورت خود به خودى همراه با ادرار دفع مى شوند.
شما می توانید درد فرزندتان را با یک داروی بدون نسخه مانند ایبوپروفن (که با مارك های اَدويل يا موترين Advil ، Motrin در داروخانه ها فروخته می شود) درمان کنید.
کودک همچنین باید مایعات بیشتر از حد معمول بنوشند تا سنگ راحت تر دفع شود.
لازم است كه تا چند روز ادرار فرزند خود را با استفاده از يك صافى، صاف کنید تا زمانى كه سنگ دفع شود.
صافى هاى ادرار را مى توانيد از داروخانه ها تهيه كنيد.
مى توانيد اين صافى را روى صندلى توالت فرنگى قرار دهيد.
اگر نمی توانید یک صافى ادراری پیدا کنید، مى توانيد از تنظيف هاى پارچه اى استفاده كنيد.
اگر کودک یک قطعه سنگ یا سنگى را دفع كرد، آن را در یک ظرف تمیز نگه دارى کنید.
یک آزمایشگاه می تواند سنگ را برای تعیین نوع آن، که می تواند راهنمای درمان باشد، مورد بررسى قرار دهد.
بعد از این که کودک سنگ را دفع كرد، ممکن است یک آزمایش پیگیری (معمولا سونوگرافی) انجام شود تا از دفع شدن كامل سنگ اطمينان حاصل شود و همچنين كليه هاى كودك از باقى ماندن قطعه سنگ هاى احتمالى نيز مورد بررسى قرار مى گيرد.
درمان در بيمارستان
در برخی از موارد، کودک برای معالجه به بیمارستان نیاز دارد.
دو دلیل عمده برای بستری در بیمارستان وجود دارد:
- سنگ باعث انسداد مجارى ادرارى و جريان طبيعى ادرار شده باشد و اگر انسداد در اسرع وقت درمان نشود ممكن است آسيب هاى دائمى به كليه ها وارد شود.
- درد كودك در خانه قابل كنترل نبوده است، چرا كه كودك درد شديدى دارد و يا استفراغ مى كند.
در بیمارستان به کودک داروهای مسكن داخل وریدی (IV) تزريق مى شود و مایعات مورد نياز بدن او از طريق سرم تامين مى شود.
اگر سنگ كوچك باشد ممكن است این روش درمانی برای چند روز ادامه داده شود تا سنگ به طور خود به خود دفع شود.
در این مدت معمولا محل قرارگیری سنگ با سونوگرافی کنترل می شود.
ادرار کودک برای جمع آروى خرده سنگ هايى كه دفع مى شود، از صافى عبور داده مى شود.
با این حال، سنگ های بزرگتر از ٩ یا ١٠ میلی متر (حدود نیم اینچ) به ندرت به خودی خود دفع می شوند و به طور کلی نیاز به درمان دارند.
دلایل دیگر درمان شامل درد شدید و انسداد مجاری ادرارى به وسيله سنگ است.
جراحی سنگ کلیه در کودکان و نوزادان
برای از بین بردن سنگ هاى كليوى می توان از یک یا چند روش درمانی استفاده کرد.
موج شوک ليتوتريپسى در بیشتر موارد اولين درمانى است كه به كار گرفته مى شود.
موج شوک ليتوتريپسى درمان انتخابی برای سنگ هاى كليوى در اغلب کودکان است.
ليتوتريپسى با هدايت موج شوك با انرژى بالا براى خرد كردن سنگ، عمل مى كند.
انرژىِ توليد شده، باعث خرد شدن سنگ به قطعات كوچك ترى مى شود كه مى توانند به صورت خود به خود از طريق ادرار دفع شوند.
اين روش درمانى حدود ٢٠ دقيقه زمان مى برد.
به برخى از كودكان، نه به همه آنها، داروى بيهوشى داده مى شود تا در طى انجام فرايند حركت نكنند.
موفقیت لیتوتریپسی تا حد زيادى به اندازه سنگ ها بستگی دارد؛ شکستن سنگ های بزرگتر دشوارتر است و بعضی اوقات به بیش از یک روش درمانی احتیاج دارند.
این امر می تواند سه ماه بعد از لیتوتریپسی طول بکشد تا همه خرده سنگ ها كامل دفع شوند.
براى حذف شدن خرده سنگ ها یا سنگ های بزرگ که با لیتوتریپسی شکسته نمی شوند به یک روش جراحی با حداقل حالت تهاجمى نیاز است.
در طی این روش، ابزارهای کوچکى از طریق پوست به داخل کلیه منتقل می شوند تا سنگ خارج شود.
برای جلوگیری از درد، بيمار بیهوش می شود.
در صورتی که سنگ در قسمت میانی و يا پایین حالب قرار گرفته باشد از روش اورتروسكوپى استفاده مى شود.
پزشك ابزار کوچکى را از طریق مجارى ادرارى به مثانه و سپس به داخل حالب وارد می کند.
اين ابزار شامل یک دوربین و سایر وسيله هايى است كه پزشك برای دیدن سنگ ها و خرد كردن سنگ ها به آنها احتياج دارد.
در اين روش سنگ هاى كليوى يا به طور مستقيم حذف مى شوند و يا به قدرى خرد مى شوند كه از طريق ادرار به صورت خود به خود دفع شوند.
پيشگيرى از کلیه سنگ ساز کودکان
کودکانی که يك بار دچار سنگ هاى كليوى شده باشند، بيشتر احتمال دارد كه در آينده مجددا دچار سنگ كليه شوند.
مطالعات تخمین زده اند که این احتمال بین ٣٠ تا ٦٥ درصد است.
با این وجود، رعايت برخى از نكات می تواند شانس ابتلا به سنگ هاى كليوى مجدد را کاهش دهد.
آزمایش های تشخیص سنگ کلیه
آزمایش هاى خون و ادرار
بعد از این كه کودک به سنگ کلیه مبتلا شد، آزمایش خون و ادرار انجام می شود تا عواملی که می تواند خطر ابتلا به سنگ های مجدد را افزایش دهد مورد بررسى و شناسايى قرار گيرند.
اين آزمایش ها براى كودكانى كه در خانه تحت درمان قرار مى گيرند و كودك وضعيت نرمالى دارد (يعنى كودك به راحتى راه مى رود، مى دود، بازى مى كند و به راحتى غذا مى خورد) و درمان هاى عفونت ادرارى را تا انتهاى دوره گذرانده باشد، انجام نمی شود.
ممکن است از شما خواسته شود ادرار فرزندتان را به مدت ٢٤ ساعت جمع آورى كنيد.
آزمایش سنگ کلیه
اگر سنگ دفع شده و جمع آورى شده باشد، بايد مورد آزمايش قرار گيرد تا نوع سنگ مشخص شود.
بر اساس نوع سنگ ها، ممکن است یک یا چند روش پيشگيرى براى کاهش خطر ابتلا به سنگ های مجدد در آينده به شما توصيه شود.
نوشيدن مايعات بيشتر
نوشیدن مایعات بیشتر می تواند خطر تشکیل انواع سنگ هاى كليوى را كاهش دهد.
هدف از اين كار، افزایش میزان ادرار موجود در کلیه ها و مجاری ادرارى و کاهش غلظت موادی که باعث تشكيل سنگ می شوند، است.
برای سنجش میزان مصرف مایعات در کودک، پزشک یا پرستار ممکن است از شما بخواهد تا میزان ادرار کودک را طی ٢٤ ساعت مورد بررسى قرار دهيد.
اگر کودک در طى ٢٤ ساعت از مقدارى كه در زير شرح داده شده است کمتر ادرار کند، باید مايعات بیشترى بنوشد:
- شیرخواران – ٧٥ میلی لیتر یا بیشتر (سه فنجان)
- کودکان زير پنج سال – ١٠٠٠ میلی لیتر یا بیشتر (چهار فنجان)
- کودکان بین ٥ تا ١٠ سال – ١٥٠٠ میلی لیتر یا بیشتر (شش فنجان)
- کودکان بزرگتر از ١٠ سال – ٢٠٠٠ میلی لیتر یا بیشتر (هشت لیوان)
دکتر کلیه، مرجع درمان بیماری های کلیه و مجاری ادراری
زیر نظر متخصص کلیه؛ پروفسور حسین کرمی
