سندرم نفروتیک مجموعه علائمی است که نشان دهنده آسیب کلیه می باشد. سندرم نفروتیک شامل موارد زیر است:
- آلبومینوری: مقدار زیادی پروتئین در ادرار
- چربی خون بالا: چربی بالاتر از سطح چربی و کلسترول نرمال در خون
- تورم: معمولاً در پاها یا مچ پا و کمتر در دست ها یا صورت
- هیپوآلبومینیا: سطح پایین آلبومین در خون
فهرست موضوعات
سندروم نفروتیک چیست؟
آلبومین پروتئینی است که مانند اسفنج عمل می کند و مایعات اضافی را از بدن به جریان خون می کشد و در آنجا باقی می ماند تا زمانی که توسط کلیه ها خارج شود. وقتی آلبومین به ادرار نشت می کند، خون ظرفیت جذب مایعات اضافی از بدن را از دست می دهد.
سندرم نفروتیک در نتیجه اشکال در فیلترهای کلیه به نام گلومرول می باشد. گلومرول ها، رگ های خونی کوچکی در کلیه ها هستند که مواد زائد و مایعات اضافی را از خون خارج کرده و آنها را به عنوان ادرار به مثانه می فرستند.
با عبور خون از کلیه های سالم، گلومرول ها مواد زائد را فیلتر کرده و به خون اجازه می دهند سلول ها و پروتئین های مورد نیاز بدن را حفظ کند. با این وجود، پروتئین های موجود در خون، مانند آلبومین، می توانند در اثر آسیب گلومرول به ادرار نشت کنند. در سندرم نفروتیک، گلومرول آسیب دیده اجازه می دهد 3 گرم پروتئین یا بیشتر در 24 ساعت در ادرار نشت کند، که بیش از 20 برابر مقدار مجاز گلومرول سالم است.
چه عواملی باعث سندرم نفروتیک می شوند؟
سندرم نفروتیک می تواند ناشی از بیماری هایی باشد که فقط کلیه ها را تحت تأثیر قرار می دهند، مانند گلومرولواسکلروز سگمنتال کانونی (FSGS) یا نفروپاتی غشایی. بیماری هایی که فقط کلیه ها را تحت تأثیر قرار می دهند از دلایل اصلی سندرم نفروتیک می باشند. گلومرول ها به دلایل غیر مشخص هدف این بیماری ها هستند. در گلومرولواسکلروز سگمنتال کانونی- شایعترین علت اصلی سندرم نفروتیک- بافت اسکار در قسمت هایی از گلومرول ایجاد می شود. در نفروپاتی غشایی، مولکول های ایمنی رسوبات مضری را بر روی گلومرول ها ایجاد می کنند.
سندرم نفروتیک همچنین می تواند ناشی از بیماری های سیستمیک باشد، که بسیاری از قسمت های بدن را تحت تأثیر قرار می دهند، مانند دیابت یا لوپوس. به بیماری های سیستمیک که کلیه ها را تحت تأثیر قرار می دهند، علل ثانویه سندرم نفروتیک گفته می شود. بیش از 50 درصد موارد سندرم نفروتیک در بزرگسالان علل ثانویه دارند که دیابت شایع ترین آنهاست.
علائم سندرم نفروتیک
علاوه بر آلبومینوری، چربی خون بالا، هیپوآلبومینا، افراد مبتلا به سندرم نفروتیک ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- افزایش وزن
- خستگی
- ادرار کف آمیز
- از دست دادن اشتها
یکی از علائم و عوارض سندروم نفروتیک در کودکان پف و ورم در اطراف چشمان آن ها می باشد.
عوارض سندرم نفروتیک
از دست دادن پروتئین های مختلف از بدن می تواند منجر به انواع عوارض در افراد مبتلا به سندرم نفروتیک شود. لخته های خون زمانی که پروتئین هایی که به طور طبیعی مانع آن ها می شوند از طریق ادرار از بین بروند، ایجاد می شوند. لخته های خون می توانند جریان خون و اکسیژن یک رگ خونی را مسدود کنند. از دست دادن ایمونوگلوبولین ها، پروتئین های سیستم ایمنی بدن که به مبارزه با بیماری ها و عفونت کمک می کنند- منجر به افزایش خطر عفونت می شوند. این عفونت ها شامل ذات الریه (عفونت ریه)، سلولیت (عفونت پوستی)، پریتونیت (عفونت شکمی) و مننژیت (عفونت مغز و ستون فقرات) می باشد. داروهایی که برای درمان سندرم نفروتیک تجویز می شوند نیز می توانند خطر ابتلا به این عفونت ها را افزایش دهند. از دیگر عوارض سندرم نفروتیک می توان به موارد زیر اشاره کرد:
# کم کاری تیروئید
وضعیتی که در آن غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید برای تأمین نیازهای بدن تولید نمی کند.
# کم خونی
وضعیتی که در آن گلبول های قرمز خون کمتر یا کوچکتر از حد طبیعی هستند، به این معنی که اکسیژن کمتری به سلول های بدن منتقل می شود.
# بیماری عروق کرونر قلب
بیماری قلبی ناشی از تنگی عروق خونرسانی کننده قلب.
# فشار خون یا هایپرتانسیون
وضعیتی که در آن خون با نیرویی بیشتر از حد طبیعی در رگ های خونی جریان می یابد.
# آسیب حاد کلیوی
از بین رفتن ناگهانی و موقتی عملکرد کلیه.
سندرم نفروتیک چگونه تشخیص داده می شود؟
از افراد مشکوک به سندرم نفروتیک نمونه های ادرار برای تشخیص گرفته می شود.
سندرم نفروتیک زمانی تشخیص داده می شود که مقدار زیادی پروتئین در ادرار یافت شود. آلبومین خون بسیاری از پروتئین های از دست رفته را تشکیل می دهد، اگرچه بسیاری از پروتئین های مهم دیگر نیز در سندرم نفروتیک از بین می روند.
وجود آلبومین در ادرار با آزمایش dipstick ادرار قابل تشخیص است. نمونه ادرار در یک ظرف مخصوص جمع آوری می شود و برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می شود. برای آزمایش، یک پرستار یا تکنسین یک نوار کاغذی شیمیایی، به نام dipstick را در ادرار قرار می دهد. رنگ تکه های رنگ زرد آن در صورت وجود پروتئین در ادرار تغییر می کند.
برای تأیید تشخیص معمولاً به اندازه گیری دقیق تری نیاز است. بهتر است یک نمونه ادرار یا جمع آوری ادرار 24 ساعته را برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال کنید. آزمایشگاه با استفاده از یک نمونه ادرار، هم آلبومین و هم کراتینین (ماده زائد تجزیه طبیعی عضله) را اندازه گیری می کند. مقایسه اندازه گیری ها نسبت آلبومین به کراتینین ادرار نامیده می شود. نمونه ادرار حاوی بیش از 30 میلی گرم آلبومین برای هر گرم کراتینین ممکن است نشانه یک مشکل باشد. آزمایشگاه با جمع آوری 24 ساعته ادرار، فقط میزان آلبومین موجود را اندازه گیری می کند. جمع آوری یک نمونه ادرار ساده تر از نمونه 24 ساعته است و معمولاً برای تأیید تشخیص کافی است، اگرچه ممکن است در برخی موارد از مجموعه 24 ساعته استفاده شود.
پس از تشخیص سندرم نفروتیک، معمولاً آزمایش خون برای بررسی بیماری های سیستمیکی که ممکن است باعث ایجاد سندرم نفروتیک می شوند و همچنین میزان عملکرد کلیه ها در کل مورد نیاز است. آزمایش خون شامل خون گیری از فرد و ارسال نمونه به آزمایشگاه برای تجزیه و تحلیل است.
اگرچه آزمایش خون می تواند به بیماری های سیستمیک اشاره داشته باشد، اما برای تشخیص بیماری زمینه ای خاص ایجاد کننده سندرم نفروتیک و تعیین بهترین درمان، نمونه برداری از کلیه معمولاً مورد نیاز است. بیوپسی کلیه روشی شامل برداشتن یک قطعه از بافت کلیه برای مشاهده با میکروسکوپ است.
درمان سندروم نفروتیک
درمان سندرم نفروتیک شامل رسیدگی به علت اصلی و همچنین اقدامات لازم برای کاهش فشار خون بالا، کلسترول بالا و خطر عفونت می باشند. درمان معمولاً شامل تجویز دارو و تغییر در رژیم غذایی است.
داروهای کاهنده ی فشار خون نیز می توانند پیشرفت بیماری کلیوی را که باعث سندرم نفروتیک می شود، به طور قابل توجهی کاهش دهند. دو نوع داروی کاهش دهنده فشار خون شامل مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) و مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین (ARB)، با کاهش فشار داخل گلومرول ها و در نتیجه کاهش آلبومینوری، در کاهش سرعت پیشرفت بیماری کلیوی موثر هستند. بسیاری از افراد برای کنترل فشار خون خود به دو یا چند دارو نیاز دارند. علاوه بر یک مهارکننده آنزیم مبدل آنژیوتانسینو مسدود کننده گیرنده آنژیوتانسین، یک داروی ادرار آور، دارویی که به کلیه ها کمک می کند تا مایعات را از خون خارج کند، در کاهش فشار خون کمک می کند. مسدود کننده های بتا، مسدود کننده کانال کلسیم و سایر داروهای فشار خون نیز ممکن است مورد نیاز باشد.
داروهای استاتین ممکن است برای کاهش کلسترول تجویز شود.
افراد مبتلا به سندرم نفروتیک باید واکسن پنوموکوک، که به محافظت در برابر باکتری که معمولاً باعث عفونت می شود، و واکسن های سالانه آنفولانزا را دریافت کنند.
داروهای رقیق کننده خون معمولاً فقط برای افراد مبتلا به سندرم نفروتیکی که دچار لخته خون می شوند، تجویز می شود. این داروها به عنوان یک اقدام پیشگیرانه استفاده نمی شوند.
سندرم نفروتیک ممکن است پس از درمان علت اصلی از بین برود.
تاثیر رژیم غذایی و تغذیه
نقش رژیم غذایی و تغذیه در ایجاد یا پیشگیری از سندرم نفروتیک در بزرگسالان ثابت نشده است. برای افرادی که به سندرم نفروتیک مبتلا می شوند، ممکن است برای کمک به کاهش، محدود کردن مصرف سدیم در رژیم غذایی، به خصوص نمک، و مصرف مایعات توصیه شود. رژیم غذایی با چربی اشباع شده کم و کلسترول کم نیز ممکن است برای کنترل چربی خون توصیه شود.
دکتر حسین کرمی متخصص کلیه و مجاری ادراری
