در صورتی که فرد تا به حال به سنگ کلیوی مبتلا شده باشد، حتما آن را به یاد دارد. درد ناشی از سنگ های کلیوی غیر قابل تحمل بوده و تا زمان دفع سنگ از طریق مجاری ادراری به صورت متناوب بروز می دهد.
پیشگیری از بروز سنگ های کلیوی پیچیده نیست اما نیاز به مقداری تلاش دارد.
فهرست موضوعات
عوامل ایجاد سنگ کلیه
سنگ های کلیوی هنگامی شکل می گیرند که برخی مواد شیمیایی، جهت تشکیل کریستال در ادرار به اندازه کافی غلیظ می شوند. این کریستال ها به توده های بزرگ تر (سنگ ها) تبدیل شده و در مجاری ادراری قرار می گیرند. در صورتی که سنگ گیر کرده و مسیر جریان ادرار را مسدود کند سبب بروز درد می شود.
اغلب سنگ ها هنگامی تشکیل می شوند که کلسیم با یکی از دو ماده اکسالات یا فسفر پیوند می دهد. علاوه بر آن، سنگ ها می توانند از اوریک اسید نیز تشکیل شوند. اوریک اسید از سوخت و ساز پروتئین ها در بدن به وجود می آید.
راه های پیشگیری از بیماری های کلیه
پیشگیری از بروز سنگ های کلیوی به معنای پیشگیری از شرایط تشکیل آن ها می باشد.
نوشیدن مقادیر زیادی آب
همچنین، مصرف نوشیدنی های حاوی مرکبات از جمله لیموناد یا آب پرتقال نیز می تواند برای جلوگیری از بیماری های کلیه مفید باشد. سیترات موجود در این نوشیدنی ها به پیشگیری از تشکیل سنگ کمک می کند.
کلسیم مورد نیاز خود را بدست آورید
دریافت مقادیر بسیار کم کلسیم در رژیم غذایی می تواند سبب افزایش میزان اکسالات در بدن و ایجاد سنگ های کلیوی شود. جهت پیشگیری از بروز این سنگ ها، باید اطمینان یافت که فرد میزان کلسیم متناسب با سن خود را دریافت می کند.
از آنجایی که برخی مطالعات بروز سنگ های کلیوی را با مصرف مکمل های کلسیمی ارتباط داده اند، بهتر است کلسیم مورد نیاز از مواد غذایی دریافت شود. مردانی که 50 سال یا بیشتر سن دارند باید به صورت روزانه 1000 میلی گرم کلسیم به همراه 800 تا 1000 واحد ویتامین D دریافت کنند. ویتامین D در جذب کلسیم به بدن کمک می کند.
کاهش مصرف سدیم
از آنجایی که داشتن رژیم غذایی سرشار از سدیم میزان کلسیم موجود در ادرار را افزایش می دهد، می تواند محرک بروز سنگ های کلیوی باشد. به همین ترتیب، داشتن یک رژیم غذایی کم سدیم به افراد در معرض ابتلا به سنگ های کلیوی توصیه می شود.
دستورالعمل های جاری بیان دارند که باید میزان مصرف روزانه سدیم به 2300 میلی گرم محدود شود. در صورتی که سدیم در ابتلای فرد به سنگ های کلیوی مرتبط است، باید مقدار مصرف روزانه خود را تا 1500 میلی گرم کاهش دهد. این کار برای فشار خون و قلب نیز مفید خواهد بود.
محدود کردن پروتئین های حیوانی
مصرف بیش از حد مواد غذایی سرشار از پروتئین های حیوانی میزان اوریک اسید را بالا برده و می تواند منجر به بروز سنگ های کلیوی شود. از جمله این مواد غذایی می توان به گوشت قرمز، گوشت ماکیان (مرغ و…)، تخم مرغ و غذا های دریایی اشاره کرد. همچنین، داشتن یک رژیم غذایی پر پروتئین میزان سیترات را کاهش می دهد.
سیترات یک ماده شیمیایی در ادرار است که به پیشگیری از تشکیل سنگ های کلیوی کمک می کند. در صورتی که فرد در معرض ابتلا به سنگ های کلیوی باشد، باید میزان مصرف روزانه گوشت قرمز را به اندازه یک دسته کارت بازی محدود کند. انجام این کار همچنین برای سلامت قلب نیز مفید است.
اجتناب از برخی مواد غذایی
چغندر، کاکائو، اسفناج، تربچه، چای و اغلب آجیل ها سرشار از اکسالات و نوشابه ها سرشار از فسفات می باشند. فسفات و اکسالات می توانند با ابتلا به سنگ های کلیوی ارتباط داشته باشند. در صورتی که فرد از ابتلا به سنگ های کلیوی رنج می برد، پزشک مصرف کمتر یا اجتناب از مصرف این مواد غذایی را به او پیشنهاد می دهد.
در دیگر افراد، نوشیدنی ها و مواد غذایی خاص در صورتی که در مقادیر زیاد مصرف نشوند، سبب ایجاد سنگ های کلیوی نمی شوند.
برخی مطالعات نشان می دهند مردانی که مقادیر بالایی از ویتامین C را به صورت مکمل مصرف می کنند از نظر ابتلا به سنگ های کلیوی در معرض خطر بیشتری قرار دارند. دلیل آن نیز می تواند تبدیل شدن ویتامین C به اکسالات در بدن باشد.
راه های پیشگیری از سنگ کلیه
از آنجایی که سنگ های کلیوی بسته به مواد سازنده خود متفاوت هستند، موادی که باید در رژیم غذایی جای گیرند نیز متفاوت می باشند. افراد باید جهت تعیین باید ها و نباید های مصرف مواد غذایی در ارتباط با مواد غذایی تشکیل دهنده سنگ های کلیوی با پزشک خود صحبت کنند. این گونه از بروز چنین سنگ هایی در آینده جلوگیری شود. اینجا تعدادی از مواد غذایی مناسب جهت پیشگیری از سنگ کلیه بیان شده است تا افراد این موارد را در رژیم غذایی خود قرار دهند:
مواد غذایی سرشار از اکسالات و کلسیم
افراد مخصوصا در صورت مصرف مواد غذایی سرشار از اکسالات، باید مواد غنی از کلسیم را در رژیم غذایی خود جای دهند. زیرا اگزالات احتمال تشکیل سنگ کلیه را افزایش می دهد. کلسیم و اکسالات در روده ها به یکدیگر پیوسته و احتمال تشکیل سنگ های کلیوی را کاهش می دهند. برخی از این مواد غذایی شامل موارد زیر می شوند:
- محصولات لبنی
- مواد غذایی غنی شده از کلسیم همانند غلات، نان و آب میوه ها
- اضافه کردن چغندر به سالاد اسفناج به همراه پنیر کم چرب
- ماست به همراه خانواده توت ها
سنگ کلیه و فلفل سیاه
پزشکان به افراد مستعد سنگ کلیه توصیه می کنند کمتر از یک قاشق چایخوری در روز اگزالات مصرف کنند زیرا مصرف اگزالات در افراد حساس، موجب بروز سنگ کلیه می شود.
میوه ها و سبزیجات
میوه ها و سبزیجات بخش هایی ضروری از هر رژیم غذایی هستند. افزایش مقادیر سبزیجات در رژیم غذایی می تواند به پیشگیری از تشکیل سنگ های کلیوی کمک کند. میوه ها را می توان خشک یا فریز کرده و یا به صورت تازه مصرف کرد. نشان داده شده که مصرف میوه های سرشار از سیتریک اسید تاثیر مثبتی در پیشگیری از سنگ های کلیوی دارد. افراد باید میوه ها و سبزیجات سرشار از اکسالات را شناخته، مصرف آن ها را محدود کرده و یا به همراه مواد غذایی سرشار از کلسیم مصرف کنند.
آب
گنجاندن مصرف بیشتر آب در رژیم غذایی می تواند به پیشگیری از تشکیل هر دوی سنگ های سیستئین و اوریک اسید کمک کند. علاوه بر آب، گنجاندن دیگر مایعات نیز قابل پذیرش است. با این حال، باید میزان سدیم در این نوشیدنی ها بررسی شود.
پروتئین های گیاهی
مصرف مقادیر کم از پروتئین های حیوانی مشکلی ندارد. با این حال، مصرف بیش از حد این مواد می تواند خطر ابتلا به سنگ های کلیوی را افزایش دهد. توصیه می شود مواد غذایی حاوی پروتئین های گیاهی مصرف شوند. از جمله این مواد غذایی می توان به لوبیا، نخود و عدس اشاره کرد. از آنجایی که نیاز هر فرد با دیگری متفاوت است، افراد باید در ارتباط با نیاز های فردی خود به پروتئین با یک پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنند.
مواد غذایی ممنوع برای بیماران سنگ کلیه
این مواد غذایی به نوع سنگی بستگی دارند که در بدن فرد تشکیل می شود. از جمله این مواد غذایی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سدیم
- پروتئین های حیوانی از جمله تخم مرغ، ماهی، گوشت خوک، گوشت گاو و محصولات لبنی
هر فرد با دیگری تفاوت داشته و نیاز های فردی و تغذیه ای افراد نیز متفاوت است. پزشک یا متخصص تغذیه می تواند بسته به نیاز های فرد اطلاعات تغذیه ای دقیق تری را در اختیار او قرار دهد.
چرا برخی مواد غذایی از بروز سنگ های کلیوی جلوگیری می کنند؟
برخی مواد غذایی شامل مواد یا ترکیبات شیمیایی خاصی هستند که مخصوصا در صورت مصرف مقادیر بالا می توانند بر تولید سنگ های کلیوی تاثیر گذار باشند. با محدود کردن مصرف این مواد غذایی احتمال تشکیل سنگ های کلیوی یا بدتر شدن آن ها کاهش می یابد.
