سنگ کلیه

کلیه ها مایعات و مواد زائد را از خون گرفته و به ادرار تبدیل می کنند. گاهی اوقات، مقدار برخی مواد زائد زیاد و حجم مایع خون کم می شود. در این وضعیت این مواد می توانند تجمع کرده و در کلیه ها به یکدیگر بچسبند. چنین توده هایی تحت عنوان سنگ کلیه شناخته می شوند. در اینجا به برخی روش های درمان سنگ کلیه اشاره می شود. برای اطلاعات بیشتر می توانید به سایر مقالات در همین زمینه مراجعه کنید.

آناتومی کلیه

کلیه ها اندام هایی به بزرگی یک مچ دست هستند که وظیفه تنظیم مقدار مایعات و مواد شیمیایی را در بدن بر عهده دارند. اغلب افراد دو کلیه در دو طرف ستون فقرات خود دارند. این اندام ها در پشت کبد، معده، پانکراس و روده ها جای گرفته اند. کلیه های سالم مواد زائد را از خون گرفته و به ادرار وارد می کنند. این اندام ها مقدار سدیم، پتاسیم و کلسیم خون را تنظیم می کنند. کلیه ها، میزنای ها و مثانه بخش هایی از دستگاه ادراری هستند.

دستگاه ادراری ادرار را در بدن تولید، جا به جا و ذخیره می کند. کلیه ها ادرار را از آب و مواد دفعی بدن به وجود می آورند. سپس، ادرار از طریق مجاری ادرار به مثانه منتقل و در آن جا ذخیره می شود. ادرار از طریق میزراه بدن را ترک می کند. سنگ های کلیوی در کلیه تشکیل می شوند. برخی سنگ ها از کلیه ها به درون میزنای حرکت می کنند. میزنای ها لوله هایی هستند که از کلیه ها به مثانه می روند. در صورتی که یک سنگ از کلیه خارج شده و در میزنای گیر کند به آن سنگ حالب (میزنای) گفته می شود.

درمان سنگ کلیه

در اینجا به چند روش معمول در درمان سنگ کلیه اشاره می کنیم. البته روش های جدید جراحی سنگ کلیه مانند روش tul نیز وجود دارد. در مقالات سایت، در مورد هر روش به تفصیل توضیح داده شده است.

دفع طبیعی سنگ کلیه

گاهی اوقات افراد می توانند صبر کنند تا سنگ به صورت خود به خود دفع شود. احتمال دفع خود به خودی سنگ های کوچک تر نسبت به انواع بزرگ تر بیشتر است. در صورت قابل تحمل بودن درد، عدم وجود علائم عفونت، عدم انسداد کامل کلیه و کوچک بودن سنگ به اندازه کافی می توان 4 تا 6 هفته برای دفع خود به خودی سنگ کلیه انتظار کشید. در هنگام انتظار برای دفع سنگ باید به مقدار معمول آب مصرف کرد. امکان دارد برای تحمل درد نیاز به مصرف داروی مسکن باشد.

دارو های دفع سنگ کلیه

نشان داده شده که برخی دارو ها احتمال دفع شدن سنگ کلیه را افزایش می دهند. رایج ترین دارو در این زمینه تامسولوزین است. تامسولوزین (فلومکس) میزنای را شل و عبور سنگ را آسان می کند. همچنین، امکان دارد در مدت انتظار برای دفع شدن سنگ به مصرف داروی ضد تهوع نیاز باشد.

درباره قرص سنگ کلیه سیستون بیشتر بدانید

جراحی سنگ کلیه

در صورت بروز موارد زیر امکان دارد جهت دفع سنگ از کلیه یا میزنای به انجام جراحی نیاز باشد:

سنگ دفع نشود.

بیمار به دلیل درد زیاد قادر به صبر کردن نباشد.

سنگ عملکرد کلیه را تحت تاثیر قرار داده باشد.

در صورتی که سنگ های کلیوی کوچک سبب بروز درد یا عفونت نشوند ممکن است از درمان آن ها چشم پوشی شود. برخی از افراد به علت ترس از دفع ناگهانی سنگ و درد ناشی از آن تصمیم بر برداشتن سنگ های کلیوی کوچک می گیرند. در صورتی که سنگ های کلیوی کوچک سبب بروز عفونت های ادراری مکرر یا انسداد جریان ادرار از کلیه ها شوند باید آن ها را با استفاده از جراحی خارج کرد. امروزه این جراحی با کمترین درد، مدت بستری و تعداد برش بر بدن انجام می شود.

برای مطالعه بیشتر کلیک کنید: مؤثرترین روش های جراحی سنگ کلیه

روش های جراحی سنگ کلیه

سنگ شکنی با امواج شوک (SWL)

این روش برای درمان سنگ های کلیه و میزنای به کار گرفته می شود. امواج شوکی با استفاده از تصویر برداری اشعه ایکس یا سونوگرافی بر روی سنگ ها متمرکز شده و با شلیک چند باره، سنگ ها را به قطعات کوچک تر می شکند. این قطعات کوچک تر ظرف مدت چند هفته از طریق ادرار دفع می شوند. به دلیل درد ناشی از امواج شوک و نیاز به کنترل تنفس بیمار در حین فرایند، اغلب به انواع بیهوشی یا بی حسی نیاز خواهد بود.

سنگ شکنی با امواج شوک معمولا تاثیر مناسبی بر سنگ های سخت یا بسیار بزرگ ندارد. از جمله این موارد می توان به سنگ هایی از جنس سیستئین، فسفات کلسیم و برخی انواع کلسیم اگزالات اشاره کرد. پس از انجام این فرایند امکان دارد فرد در همان روز عمل به خانه مرخص شود. افراد معمولا پس از گذشت 2 تا 3 روز می توانند فعالیت های عادی خود را از سر گیرند. همچنین، ظرفی (صافی) به بیمار داده می شود تا سنگ ها را در حین ادرار در آن جمع کند. این سنگ ها جهت آزمایش به آزمایشگاه فرستاده می شوند. با اینکه سنگ شکنی با امواج شوک به صورت گسترده استفاده شده و روشی بسیار ایمن به شمار می رود اما می تواند عوارضی را نیز ایجاد کند. امکان دارد، تا چند روز پس از فرایند مقادیری از خون در ادرار دیده شود.

اغلب، قطعات سنگ بدون ایجاد درد دفع خواهند شد. ممکن است قطعات بزرگ تر در میزنای گیر کرده، سبب بروز درد شده و جهت برداشتن آن ها به انجام جراحی نیاز باشد.

یورتروسکوپی (URS)

یورتروسکوپی برای درمان سنگ های کلیه و میزنای به کار می رود. در این فرایند دوربینی بسیار کوچک به نام یورتروسکوپ به مثانه و از آن جا تا به میزنای و کلیه ها هدایت می شود. انواع غیر منعطف این ابزار برای درمان سنگ هایی استفاده می شود که در ناحیه پایین میزنای و نزدیک به مثانه قرار دارند.

انواع منعطف یورتروسکوپ نیز برای درمان سنگ های کلیه و ناحیه بالایی میزنای استفاده می شوند. یورتروسکوپ به پزشک اورولوژیست این امکان را می دهد تا بدون ایجاد برش سنگ ها را مشاهده کند. قبل از انجام فرایند یورتروسکوپی بیماران بیهوش می شوند تا درد و ناراحتی را احساس نکنند. هنگامی که پزشک سنگ ها را به وسیله یورتروسکوپ مشاهده می کند با ابزاری سبد مانند قطعات کوچک تر را گرفته و از بدن خارج می کند.

در صورتی که سنگ برای خروج یکباره بزرگ باشد می توان آن را با لیزر یا دیگر ابزار های سنگ شکن شکسته و سپس خارج کرد. پس از آنکه سنگ ها به صورت یکجا یا در چند تکه از بدن خارج شدند پزشک یک استنت را به صورت موقت در میزنای قرار می دهد.

استنت یک لوله پلاستیکی کوچک و سفت است که میزنای را باز نگه داشته تا ادرار بتواند از کلیه ها به درون مثانه تخلیه شود. برخلاف کاتتر یا لوله تخلیه در روش PCNL، این لوله کاملا در بدن جای گرفته و جهت جمع آوری ادرار نیازی به یک کیسه خارجی نیست. فرد پس از انجام یورتروسکوپی می تواند در همان روز به خانه مرخص شده و پس از گذشت 2 تا 3 روز فعالیت های عادی خود را از سر گیرد. در صورت جایگذاری استنت، برداشت آن 4 تا 10 روز بعد انجام خواهد شد. گاهی اوقات، یک نخ بر یک انتهای استنت قرار داده می شود تا فرد بتواند آن را خارج کند. فرد تنها زمانی می تواند استنت را خارج کند که پزشک موافقت کرده باشد. باقی ماندن استنت برای مدت های طولانی می تواند سبب بروز یک عفونت یا کاهش عملکرد کلیوی شود.

نفرولیتوتومی از راه پوست (PCNL)

این فرایند بهترین روش درمان سنگ های کلیوی بزرگ بوده و انجام آن نیازمند بیهوشی بیمار است. در این فرایند یک برش نیم اینچی (1 سانتی متری) در ناحیه کمر یا پهلو ایجاد شده و یک ابزار سفت (نفروسکوپ) از طریق آن به مرکز خالی کلیه هدایت می شود. این محل جایی است که سنگ کلیوی در آن قرار دارد. ابزار دیگری از طریق نفروسکوپ فرستاده می شود تا سنگ ها را شکسته و قطعات آن ها را به بیرون مکش کند.

امکان مکش قطعات در روش  PCNL آن را به بهترین روش درمانی سنگ های بزرگ تبدیل کرده است. پس از انجام این فرایند، معمولا یک لوله در کلیه جایگذاری می شود تا ادرار از طریق آن به یک کیسه خارجی تخلیه شود. این کار امکان تخلیه ادرار و توقف هر گونه خونریزی را فراهم می کند. این لوله می تواند به مدت یک یا چند روز در کلیه فرد باقی بماند. امکان دارد برخی افراد پس از عمل یک شب را در بیمارستان سپری کنند.

متخصص سنگ کلیه طی مدت بستری بیمار در بیمارستان جهت بررسی باقی ماندن هر گونه سنگ در کلیه ها انجام تصویر برداری با اشعه ایکس را درخواست می کند. در صورت وجود هر گونه سنگ، اورولوژیست نسبت به خارج کردن آن اقدام خواهد کرد. افراد پس از گذشت 1 تا 2 هفته می توانند فعالیت های عادی خود را از سر گیرند.

سایر روش های جراحی

جراحی های دیگر معمولا به ندرت برای درمان سنگ های کلیوی استفاده می شوند. جراحی های باز، لاپاراسکوپیک یا رباتیک تنها در صورتی استفاده می شوند که تمامی روش های کم تهاجم دیگر در درمان سنگ های کلیوی با شکست مواجه شوند.