عفونت ادراری اصطلاحی است که برای عفونت های ناحیه مربوط به مجاری ادراری افراد مورد استفاده قرار گرفته می شود؛ این عفونت ها ممکن است در نواحی متعددی همچون کلیه ها (پیلونفریت) و یا نواحی پایین تر نظیر مثانه (سیستیت) شکل گیرند.
فهرست موضوعات
عفونت ادراری (UTI) چیست؟
عبارت یو تی آی به صورت رایج برای آن دسته از عفونت هایی که نواحی پایین از مجاری ادراری را درگیر می کنند استفاده می شود. این دسته از عفونت ها معمولا شامل درد و ناراحتی خفیف تا متوسط هستند.
این دسته از عفونت های مجاری ادراری منجر به ایجاد حس سوزش در حین ادرار، حس اضطرار برای تخلیه ادرار یا افزایش دفعات آن و درد ناحیه باسن می شوند. عفونت های شدید تر ممکن است با درد پهلو، تب، حالت تهوع و یا استفراغ همراه باشند.
با این که داروهای خاصی می توانند به سرعت عفونت های مجاری ادراری را درمان کنند، بسیاری از افراد با درمان های خانگی موفق به تسکین علائم خود می شوند. در ادامه نگاهی خواهیم داشت به محبوب ترین روش های درمان خانگی عفونت های مجاری ادراری و اهمیت آن ها.
عامل اصلی ایجاد عفونت ادراری
زمانی که باکتری ها وارد سیستم مجاری ادراری افراد می شوند، توانایی به وجود آوردن عفونت در این ناحیه را دارند. باکتری ها، به خصوص باکتری اشرشیاکلی، عامل اصلی و رایج بروز عفونت های مجاری ادراری هستند، اما کم آبی بدن، نگه داشتن ادرار برای مدت زمان طولانی و برخی مشکلات خاص بدنی و تغییرات هورمونی نیز می توانند ریسک بروز این دسته از عفونت ها در سیستم ادراری را افزایش می دهند.
عفونت های مجاری ادراری به صورت میانگین بین چند روز تا یک هفته در بدن فرد باقی می مانند. برخی از آن ها خودشان بهبود پیدا کرده و از بین می روند اما موارد جدی تر نظیر عفونت هایی که کلیه ها و نواحی بالاتر را درگیر می کنند باید درمان شوند.
درمان خانگی عفونت ادراری
درد و ناراحتی بسیاری از افراد که از عفونت های شدید مجاری ادراری رنج می برند به کمک درمان با آنتی بیوتیک ها برای چند روز تسکین می یابد. برای آن دسته از عفونت های مجاری ادراری خفیف می توان از درمان های خانگی استفاده کرد تا علاوه بر تسکین علائم آن از بروز عفونت های دیگر یا تشدید آن ها جلوگیری کرد.
درمان عفونت ادراری با آنتی بیوتیک
۱- به خوبی خود را بشورید
یکی از بهترین کار هایی که می توان در خانه به جهت جلوگیری از بروز عفونت های مجاری ادراری انجام داد پاکیزه و خشک نگه داشتن بدن است. شستن ناحیه تناسلی تا مقعد پس از ادرار یا مدفوع می تواند از ورود باکتری ها به داخل مجرای ادرار جلوگیری کند.
2- از لباس های زیر پنبه ای استفاده کنید
لباس های زیر از جنس فیبرهای طبیعی بپوشید تا ناحیه خروج ادرار به خوبی پاکیزه و خشک باقی بماند و باکتری ها نتوانند وارد آن شوند. پوشیدن لباس های بسیار تنگ می تواند جریان هوا به ناحیه خروج ادرار را مسدود کند. بدون وجود جریان هوا، باکتری ها می توانند وارد مجرای ادرار شده و زمینه را برای بروز عفونت فراهم کنند.
پوشیدن لباس های زیر از جنس فیبر های مصنوعی نظیر نایلون منجر به باقی ماندن رطوبت در ناحیه مربوطه و رشد باکتری ها می شود.
3- از دوش واژینال استفاده نکنید
وجود هر نوع از باکتری ها در ناحیه مجاری ادراری به معنای وجود عفونت در بدن فرد نیست. باکتری های خوب در این ناحیه وجود دارند تا به سلامت افراد کمک کنند.
استفاده از دوش واژینال می تواند هم باکتری های بد و هم باکتری های خوب را نابود کند و در نتیجه تعادل pH بدن به هم می ریزد. در نهایت چنین شرایطی باز هم ممکن است امکان رشد را به باکتری های بد بدن بدهد.
واژن به کمک ترشحات مخصوص می تواند خود را پاکیزه نگه دارد. اما اگر باز هم حس می کنید باید ناحیه مربوطه را شست و شو دهید، از محصولات متعادل pH استفاده کنید.
4- صابون خود را عوض کنید
صابون، شوینده بدن و دیگر محصولات مشابه ممکن است علت اصلی بروز عفونت های مجاری ادراری در شما باشند. از محصولات مخصوصی که حاوی رنگ و مواد معطر نیستند استفاده کنید تا ریسک بروز چنین مشکلی کاهش یابد.
5- پد ها، کاپ ها و دستمال های بهداشتی خود را به شکل مکرر عوض کنید
پدهایی که میزان جذب پایینی داشته و از مواد مصنوعی ساخته شده باشند، واژن را در معرض باکتری ها قرار می دهند و ریسک بروز عفونت های مجاری ادراری افزایش می یابد.
استفاده از نوار بهداشتی ها به باکتری فضای رشد و توسعه را می دهد، پس حتما آن ها را به شکل مکرر عوض کنید. این محصولات توانایی افزایش ریسک بروز عفونت ها و یا تشدید آن ها را دارند، به خصوص اگر به خوبی در محل مناسب قرار نگیرند.
اگر نوار های بهداشتی به مجرای خروج ادرار فشار آورده و ادرار را حبس کنند، باکتری ها خیلی زود در مثانه پخش خواهند شد. تغییر اندازه و شکل نوار های بهداشتی می تواند گزینه خوبی جهت حل این مشکل باشد تا با عفونت های مکرر مجرای ادراری مواجه نشوید.
6- از اسپرم کش ها استفاده نکنید
اسپرم کش ها نوعی راه جلوگیری از بارداری هستند که قبل از داشتن رابطه جنسی وارد واژن شده تا اسپرم ها را از بین ببرند. این مواد ممکن است منجر به تحریک بدن و همچنین از بین رفتن موانع طبیعی بدن در مقابل حملات باکتری ها شوند. در نتیجه بروز عفونت در بدن محتمل خواهد بود.
در صورت داشتن مشکل عفونت مجاری ادراری از مصرف اسپرم کش ها اجتناب کنید. علاوه بر این، ادرار کردن قبل از رابطه و بلافاصله پس از آن نیز به جلوگیری از بروز این نوع عفونت ها کمک می کند.
۷- از حرارت و گرما استفاده کنید
عفونت های مجاری ادراری منجر به بروز ناراحتی و درد در ناحیه مربوطه می شوند. پد های گرما و بسته های آب داغ در تسکین درد این ناحیه کاربرد خوبی دارند. قرار دادن این موارد بر روی ناحیه مجاری ادرار به مدت ۱۵ دقیقه تاثیر قابل توجهی را به همراه دارد. البته حواستان به این موضوع باشد که دمای آن ها بیش از حد بالا نباشد و منبع گرما به شکل مستقیم به پوست برخورد نکند چرا که منجر به سوختگی یا حساسیت خواهد شد.
گرفتن دوش آب گرم نیز به نظر یک راهکار منطقی برای تسکین درد عفونت مجرای ادراری است. با این حال اکثر پزشکان رفتن در وان حاوی صابون و کف را مناسب نمی دانند. اما اگر میخواهید از وان استفاده کنید، هیچ صابون یا ماده خاصی را به کار نگیرید. همچنین مدت زمان قرار داشتن در وان را نیز محدود کنید.
8- میزان آب بدن خود را بالا ببرید
یکی از بهترین درمان های خانگی برای عفونت های مجاری ادراری نوشیدن آب زیاد است. نوشیدن آب زیاد به خارج شدن باکتری ها از بدن کمک می کند. بخش سلامت هاروارد پیشنهاد می کند هر فرد در حالت عادی روزانه چهار الی شش لیوان آب بنوشد.
9- آبمیوه کرن بری بنوشید
زمانی که باکتری ها به دیواره سلولی در مجاری ادرار می چسبند، احتمال بروز عفونت های مجاری ادراری بالا می رود. پروآنتوسیانیدین های اولیگومریک که از جمله مواد فعال تشکیل دهنده آبمیوه کرن بری هستند، توانایی جلوگیری از چسبیدن باکتری ها به دیواره مجرای ادرار فرد را دارند. در نتیجه از بروز عفونت در این ناحیه از بدن جلوگیری می شود.
یک تحقیق انجام شده توسط مرکز ملی بیوتکنولوژی نشان داده است که آبمیوه کرن بری می تواند تعداد عفونت های مجاری ادراری فرد در طول ۱۲ ماه را کاهش دهد.
مصرف آب میوه بدون شکر کرن بری برای درمان عفونت های مجرای ادراری یکی از مواردی است که هنوز هم در جامعه پزشکی جای بحث دارد. با این که مصرف این آبمیوه به برخی افراد کمک می کند، اما ممکن است برای همه مفید و کارساز نباشد.
۱۰- به شکل مرتب ادرار خود را تخلیه کنید
در صورتی که با مشکل عفونت مجرای ادرار مواجه هستید، باید بگوییم که ادرار کردن به شکل مکرر می تواند به خارج شدن باکتری ها از بدن کمک کند. اگر در ادرار کردن تنبلی کرده و باکتری ها را در بدن خود (در داخل ادرار) نگه دارید، ممکن است عفونت شما تشدید شود.
ادرار کردن قبل و بعد از رابطه جنسی به محدود کردن میزان باکتری ورودی مجرای ادرار کمک می کند.
۱۱- سیر بیشتری مصرف کنید
مصرف سیر یک راه بسیار عالی جهت بهبود سیستم ایمنی بدن به حساب می آید و سیر خواص آنتی باکتریایی و ضد قارچی دارد. آلیسین که یکی از مواد تشکیل دهنده سیر به شمار می رود، دارای خاصیت آنتی میکروبی است و در کشتن باکتری عامل عفونت مجرای ادرار اثر مثبتی دارد.
۱۲- شکر کمتری مصرف کنید
رژیم غذایی می تواند در جلوگیری از بروز عفونت های مجاری ادرار اثر مهمی داشته باشد چرا که این عفونت ها از طریق باکتری به وجود می آیند.
13- از پروبیوتیک ها به شکل مکمل استفاده کنید
پروبیوتیک ها مکمل باکتری های خوب هستند که با استفاده از آن ها می توان روده ها و سیستم ایمنی را سالم نگه داشت. این مواد تقویت کننده بدن بوده و از رشد و تکثیر باکتری های خطرناک جلوگیری می کنند. همچنین پروبیوتیک ها در درمان و پیشگیری از عفونت های مجاری ادراری کارایی دارند.
پروبیوتیک های لاکتوباسیل در پیشگیری از عفونت مجاری ادراری موثر واقع شده اند.
پروبیوتیک ها انواع مختلفی دارند که می توان آن ها را از فروشگاه های مختلف تهیه کرد. اگر تمایل دارید برای حل مشکل عفونت مجاری ادراری خود از پروبیوتیک ها استفاده کنید اما نمی دانید کدام نوع گزینه بهتری است حتما با پزشک یا داروساز مشورت داشته باشید.
۱۴- از درمان های گیاهی استفاده کنید
انگور خرس یا همان آقطی سیاه نوعی گیاه با قدرت ضد التهابی خود می تواند ضد عفونی کننده ادرار باشد. انگور خرس در درمان و پیشگیری از بروز عفونت های مجاری ادراری اثر مثبتی دارد.
این گیاه دارویی را می توان از فروشگاه های مواد غذایی و عطاری ها تهیه کرد. فراموش نکنید مصرف این دارو باید ابتدا مورد تایید یک متخصص تغذیه یا پزشک باشد.
علاوه بر انگور خرس، دکتر ساجداک پیشنهاد می کند از مکمل های طبیعی زیر جهت پیشگیری از بروز عفونت های مجاری ادراری استفاده کنید:
- عصاره کرنبری
- اکیناسه
- Goldenseal
- ریشه قاصدک
- D-mannose
ماده D-mannose نوعی قند است که می تواند از چسبیدن باکتری ها به دیواره مجاری ادراری جلوگیری کند. برخی تحقیقات نشان داده اند که استفاده از پودر D-mannose به همراه آب می تواند به جلوگیری از عفونت های مجاری ادراری کمک کند، به خصوص برای افرادی که به شکل مکرر با آن ها مواجه می شوند.
تمام مکمل های گیاهی را باید با مشورت یک متخصص کلیه مصرف کرد چرا که ممکن است با داروهای دیگری که فرد استفاده می کند ترکیب شده و اثرات نامطلوبی داشته باشند.
۱۵- از روغن های ضروری با احتیاط استفاده کنید
روغن ضروری اورگانو به خواص آنتی باکتریایی خود معروف است. تحقیقات نشان داده اند که روغن ضروری اورگانو می تواند در نابودی باکتری عامل عفونت های مجرای ادراری بسیار تاثیرگذار باشد. البته باید بگوییم که اکثر این تحقیقات در آزمایشگاه و به کمک تکنیک های علمی انجام شده اند و به شکل عملی بر روی انسان هایی که عفونت در بدن آن ها باشد آزمایش صورت نگرفته است.
روغن لیموترش و میخک نیز از جمله درمان های خانگی مناسب برای عفونت های مجاری ادراری هستند چرا که خواص آنتی باکتریایی دارند. این دو مورد نیز به شکل مشابه با روغن اورگانو در آزمایشگاه بررسی شده اند.
اتحادیه ملی آروماتراپی مصرف خوراکی این روغن ها را پیشنهاد نمی دهد و بهتر است از آن ها به شکل موضعی استفاده کنید.
پروفسور حسین کرمی متخصص کلیه و مجاری ادراری
