فهرست موضوعات
وظایف کلیه ها
کلیه ها دو ارگان شبیه به لوبیا هستند و هر کدام به اندازه یک مشت دست اندازه دارند. این دو عضو در پایین کمر و دو طرف ستون فقرات قرار گرفته اند.
کلیه های سالم توانایی پاک سازی مواد زائد و بی ارزش از خون را دارند و در نتیجه ادرار تولید می شود. همچنین کلیه ها توانایی متعادل کردن سطح برخی از مواد خاص درون خون (نظیر سدیم، پتاسیم و کلسیم) را دارند. در نهایت کلیه ها هورمون هایی را تولید می کنند که فشار خون و سلول های قرمز خون را کنترل می کنند.
نارسایی کلیه چیست؟
نارسایی کلیه زمانی رخ می دهد که کلیه ها به خوبی و همچون حالت عادی کار نکنند. اصطلاح «نارسایی کلیه» مشکلات زیادی را شامل می شود که عبارتند از:
- خون کافی به کلیه برای تصفیه شدن نرسد
- کلیه شما به علت بیماری خاصی آسیب ببیند
- قند خون بالا یا همان دیابت
- فشار خون بالا
- گلومرولونفریت (آسیب رسیدن به فیلتر های کوچک تصفیه در کلیه ها)
- بیماری پلی کیستیک کلیه
- مسدود شدن کلیه توسط سنگ کلیه یا بافت های زخم
علائم نارسایی کلیه
علائم مربوط به این مشکل ممکن است در افراد متغیر باشند و این موضوع به میزان شدت نارسایی کلیه، سرعت تشدید آن و علت به وجود آمدن مشکل بستگی دارد.
انواع نارسایی کلیه
در حالت عمومی دو نوع نارسایی کلیه در بدن داریم: حاد (ناگهانی) و مزمن (با گذشت زمان).
نارسایی کلیه حاد (ARF)
این مشکل زمانی رخ می دهد که کلیه ها ناگهان تصفیه و پاک سازی مواد زائد در خون را متوقف کنند. از جمله نشانه ها و علائم نارسایی حاد کلیه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ورم دست ها، پا و صورت
- خون ریزی داخلی
- حس گیجی
- کما
- ادرار غیر عادی
- فشار خون بالا
- تشنج
نارسایی مزمن کلیه (CRF)
این نوع از نارسایی کلیه کم کم در بدن شکل می گیرد و علائم محدودی در مراحل ابتدایی خود دارد. بیماری که از نارسایی مزمن کلیه رنح می برد ممکن است تا زمانی که کارکرد کلیه به ۲۰ درصد یا کمتر برسد هیچ علائمی را تجربه نکند. نشانه ها و علائم نارسایی مزمن کلیه:
- ادرار غیر طبیعی و عفونت ادراری
- فشار خون بالا
- لاغر شدن بدون دلیل خاصی
- تعداد کم گلبول های قرمز (کم خونی)
- حالت تهوع
- استفراغ
- طعم فلز در دهان شما
- از دست دادن اشتها
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- بی حسی
- گیجی
- کما
- تشنج
- کبودی سریع و آسان بدن
- خارش
- خستگی
- سردرد
- گرفتگی عضلات
- استخوان های ضعیفی که به راحتی می شکنند
- رنگ پوست بین زرد و قهوه ای
- خارش
- ورم دست، پا و صورت
- مشکل خواب
علل نارسایی کلیه
نارسایی حاد کلیه معمولا همراه با موارد زیر در بدن ایجاد می شود:
- فشار خون پایین (به عنوان مثال پس از عمل جراحی پیچیده و یا تصادف)
- ورم کلیه (مثلا واکنش به دارو یا عفونت در بدن)
- مسدود شدن ناگهانی (به عنوان مثال در اثر سنگ های کلیوی)
- فشار خون خیلی بالا
در نارسایی حاد، معمولا کلیه پس از درمان مشکل و عامل اصلی به حالت عادی بر می گردد. اما نارسایی مزمن کلیه آسیبی دائمی به کارکرد کلیه ها در بدن است. از جمله علل رایج می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فشار خون بالا
- گلومرولونفریت مزمن (آسیب به کلیه)
- قند خون بالا (دیابت)
- بیماری پلی کیستیک کلیه
- مسدود شدن مجرای ادراری
- عفونت کلیه
نحوه تشخیص نارسایی کلیه
نارسایی کلیه معمولا توسط یک آزمایش خون با نام سطح کراتینین تشخیص داده می شود. کراتینین نوعی مولکول است که توسط عضلات ساخته می شود.
یک کلیه سالم توانایی از بین بردن کراتینین اضافه از جریان خون و دفع آن توسط ادرار را دارد. بیشتر بودن کراتینین در خون نشانه این موضوع است که کلیه ها به خوبی و آن جور که باید خون را تصفیه نمی کنند.
این آزمایش می تواند قبل از این که بیمار نارسایی کلیه احساس مریضی و ضعف کند، این مشکل را تشخیص دهد.
درمان نارسایی کلیه
برای درمان نارسایی کلیه حاد (ARF) باید علت بروز آن را برطرف کنید (به عنوان مثال فشار خون بسیار بالا یا بسیار پایین، سنگ کلیه یا قند خون بالا). گاهی اوقات ممکن است برای مدت کوتاهی به دیالیز نیاز داشته باشید.
در نارسایی مزمن کلیوی، درمان علت بروز نارسایی (نظیر فشار خون بالا یا قند خون بالا) می تواند سرعت پیشرفت بیماری را کندتر کند. نارسایی مزمن می تواند بیماری کلیه را به آخرین سطح خود برساند.
دیالیز
در دیالیز خون به درون دستگاه خاصی پمپاژ شده و سپس در آن تصفیه می شود و دوباره به بدن باز می گردد. دو نوع دیالیز با نام همودیالیز و دیالیز صفاقی شناخته می شوند.
همودیالیز
در این روش، لوله یا همان کاتتر به یکی از رگ های درون گردن، دست یا پا متصل می شود. همودیالیز معمولا سه بار در هفته به مدت ۳ الی ۴ ساعت انجام می شود.
دیالیز صفاقی
این روش به کمک یک لوله دائمی در درون شکم افراد انجام می شود. بیشتر بزرگسالان دیالیز را به صورت یک پروسه سرپایی انجام می دهند. بسیاری از کودکان دیالیز با این روش را در خانه انجام می دهند.
پیوند کلیه
در این روش پزشک جراح یک کلیه سالم تر را از بدن فرد دیگر خارج کرده و در داخل بدن فرد قرار می دهد. پیوند کلیه به عنوان بهترین راه برای درمان بسیاری از بیماران است که نارسایی و بیماری کلیوی آن ها به سطح پیشرفته و بالایی رسیده است.
کلیه های پیوندی از کسانی هستند که با اهدای کلیه های خود پس از مرگ موافقت کرده اند و یا ممکن است از بدن افراد زنده و سالم پیوند کلیه انجام شود. این افراد معمولا اعضای خانواده بیمار هستند و در این روش مدت زمانی که بیمار برای پیوند منتظر می ماند کمتر است.
دلیل این موضوع نیز لیست انتظار برای کلیه های پیوندی از کسانی که با اهدای عضو موافقت کرده اند است. همچنین کسانی که کلیه های خود را از افراد زنده گرفته اند طول عمر بیشتری دارند (به نسبت کسانی که از اهدای عضو افرادی که فوت کرده اند) و کلیه آن ها نیز برای مدت زمان بیشتری کار خواهد کرد.
به لطف فناوری های پزشکی مدرن، نیازی نیست فرد اهدا کننده کلیه در خانواده گروه خونی یکسانی داشته باشد. حدود ۹۰ هزار نفر در لیست انتظار برای کلیه های اهدایی در ایالات متحده آمریکا هستند اما فقط ۱۰ هزار مورد پیوند کلیه به شکل سالانه با این روش انجام می شود. دلیل این موضوع نیز کمبود کلیه های اهدایی است. حدود ۶ هزار پیوند کلیه از افراد زنده و سالم به شکل سالانه صورت می گیرد.
دکتر حسین کرمی متخصص کلیه
