سنگ های کلیوی می توانند بدون بروز هر گونه علائم در کلیه ها باقی بمانند. با این حال، در صورتی که سنگ در کلیه حرکت کند، امکان بروز درد یا انسداد مجرای ادراری وجود داشته که خود نیازمند درمان است. کلیه ها اندام های تصفیه کننده در بدن هستند.
این اندام ها آب اضافی و مواد شیمیایی زائد را از خون گرفته و ادرار را می سازند. اغلب مواد زائد در ادرار حل شده و بدون اطلاع فرد از بدن او خارج می شوند. در صورت تجمع مواد شیمیایی کریستال های کوچکی تشکیل خواهند شد. برخی از این کریستال ها به یکدیگر پیوسته و یک سنگ کلیوی را تشکیل می دهند.
فهرست موضوعات
جراحی آندوسکوپی سنگ کلیه
فرایند های متفاوتی برای درمان یا از بین بردن سنگ های کلیوی وجود دارند. یکی از این درمان ها یورتروسکوپی بوده که تحت بیهوشی عمومی یا بی حسی نخاعی انجام می شود. فرایند یورتروسکوپی حدودا 1 ساعت به طول می انجامد. جراح جهت هدایت دوربینی کوچک (سیستوسکوپ) به درون میزراه از تصویربرداری اشعه ایکس استفاده خواهد کرد.
میزراه مجرایی است که ادرار را از مثانه به بیرون بدن هدایت می کند. پزشک با معاینه از طریق سیستوسکوپ می تواند وجود هر گونه مشکل را تشخیص دهد. یک سیم هدایتی دیگر نیز به میزراه وارد شده و پس از آن سیستوسکوپ خارج می شود. با استفاده از این سیم دوربینی دیگر به نام یورتروسکوپ به صورت مستقیم به درون کلیه ها هدایت می شود.
گاهی اوقات از یورتروسکوپ جهت خارج کردن سنگ های کلیوی نیز استفاده می شود. جراح می تواند سنگ های کلیوی را به کمک یک ابزار لیزری کوچک به قطعات کوچک تر بشکند. ممکن است یک کاتتر (لوله باریک) نیز در مجرای ادراری وارد شود تا پس از اتمام فرایند ادرار فورا از مثانه خارج شود.
اقدامات قبل از آندوسکوپی سنگ کلیه
قبل از انجام فرایند بیمار از نظر داشتن سلامت کافی بررسی شده و آزمایش هایی از قبیل خون و ادرار برای او انجام خواهند شد. پزشکان معمولا اندکی پیش از جراحی به وسیله امواج فراصوت و اشعه ایکس از کلیه بیمار تصویر برداری کرده تا موقعیت سنگ در کلیه مشخص شود.
پزشک جزئیات بیشتری را درباره فرایند توضیح داده، هر گونه سوال و ابهام را برطرف کرده و از والدین می خواهد تا برای انجام فرایند یک فرم رضایت نامه را امضا کنند. هر گونه مشکل سلامتی فرد باید با پزشک در میان گذاشته شود. بسیاری از فرایند ها با کمک تصویربرداری اشعه ایکس انجام می شوند.
ناشتا بودن قبل از عمل
از آنجایی که در حین آندوسکوپی سنگ کلیه ، بیمار باید مدتی نسبتا طولانی را کاملا بدون حرکت قرار گیرد، بیماران کودک تحت بیهوشی عمومی درمان می شوند.
عدم مصرف هر گونه خوراکی و نوشیدنی از چندین ساعت قبل از بیهوشی الزامی است. این اقدام را ناشتا بودن یا NPO می گویند. ناشتا بودن خطر ورود محتویات معده به ریه ها را در حین و پس از فرایند جراحی کاهش می دهد. مدت ناشتا بودن در نامه پذیرش بیمارستان بیان شده است.
به طور مفصل ناشتا بودن شامل عدم مصرف خوراکی (از جمله شیر) به مدت 6 ساعت، عدم شیردهی به مدت 4 ساعت و عدم نوشیدن مایعات شفاف به مدت 2 ساعت قبل از عمل می باشد. از سوی دیگر، مصرف خوراکی و نوشیدنی تا قبل از این زمان ها نیز جهت دریافت آب و مواد مغذی کافی الزامی است.
فیلم آندوسکوپی سنگ کلیه
آندوسکوپی چگونه انجام می شود؟
پس از بیهوشی بیمار، پزشک یک اندوسکوپ را به میزراه و سپس مثانه بیمار وارد می کند. با استفاده از این اندوسکوپ یک لوله پلاستیکی نرم به میزراه وارد شده و با گذشتن از میزنای به درون کلیه ها هدایت می شود. یک لوله پلاستیکی دیگر (کاتتر) در امتداد این لوله به درون مثانه وارد می شود.
با اینکه لوله قرار گرفته در میزراه در انتهای فرایند خارج می شود اما کاتتر مثانه تا یک یا دو روز پس از فرایند در میزراه باقی می ماند.
پس از خواباندن بیمار بر روی شکم به کمک امواج فراصوت از ناحیه کمر تصویربرداری می شود تا موقعیت کلیه ها و بهترین مسیر دسترسی به سنگ کلیه تعیین گردد. سپس، پزشکان پس از تزریق داروی بی حسی موضعی به پوست و بافت های اطراف کمر یا پهلوی کودک، یک برش کوچک ایجاد کرده و سوزنی را به کلیه وارد می کنند.
یک سیم هدایتی کوچک از طریق سوزن به کلیه ها وارد می شود که چندی بعد نیز خارج می گردد. موقعیت سیم با استفاده از تصویر برداری اشعه ایکس بررسی می شود. مجرای ایجاد شده بین سطح پوست تا بافت کلیه تا به اندازه ای شکافته می شود که بتوان لوله حاوی دوربین یا اندوسکوپ را به آن وارد کرد.
پس از مشاهده سنگ های کلیه از طریق دوربین، در صورت کوچک بودن می توان آن ها را به کمک اندوسکوپ خارج کرد. جراح سنگ های بزرگ را با استفاده از ابزار های مخصوص درون اندوسکوپ خواهد شکست.
این ابزار ها از امواج فراصوت یا پرتو های لیزری استفاده می کنند. در صورت وجود سنگ های متعدد، امکان دارد پزشک جهت دسترسی به آن ها مجبور به ایجاد کردن مجرایی دیگر در سطح پوست باشد.
پس از خارج کردن هر چه بیشتر سنگ های کلیوی یک لوله به نام نفروستومی در مجرای ایجاد شده قرار می گیرد. این لوله باریک و از جنس پلاستیک بوده که ادرار را از کلیه خارج می کند. لوله نفروستومی به کمک بخیه و پانسمان در جای خود و بالای سطح پوست ثابت نگه داشته می شود. ادرار و قطعات کوچک سنگ های کلیوی از طریق این لوله به درون یک کیسه تخلیه می شوند.
این کیسه ادرار به طور منظم تخلیه خواهد شد. اغلب کودکان در چند روز اول پس از فرایند مقداری خونریزی و ترشحات در کیسه ادراری خود خواهند داشت. سنگ های کلیوی خارج شده به آزمایشگاه فرستاده می شوند تا علت تشکیل آن ها مشخص شود.
مراقبت های بعد از آندوسکوپی سنگ کلیه
بیمار پس از انجام فرایند به بخش بهبودی (ریکاوری) فرستاده خواهد شد. در صورتی که پس از فرایند فرد توانایی ادرار کردن را داشته باشد ممکن است در همان روز از بیمارستان مرخص شود.
در برخی موارد به یک شب بستری شدن در بیمارستان نیاز خواهد بود. پس از انجام فرایند فرد قادر به رانندگی نبوده و به همین دلیل باید از قبل با یکی از دوستان یا آشنایان خود برای رفتن به خانه هماهنگ کند. تمامی دارو های مسکن باید به گونه تجویز شده مصرف شوند. امکان دارد در مراتب اول دفع ادرار فرد احساس سوزش کند. بیمار باید جهت کمک به دفع ادرار و هر گونه قطعات باقی مانده از سنگ های کلیوی مقادیر زیادی مایعات بنوشد.
فرد ظرف 2 تا 3 روز پس از جراحی می تواند فعالیت های عادی خود را از سر گیرد. زمان بازگشت بر سر کار را باید با کمک پزشک تعیین کرد. اغلب افراد پس از درمان سنگ های کلیوی بهبود مناسبی خواهند داشت. درمان سنگ های کلیوی همانند هر جراحی دیگری می تواند عوارضی داشته باشد. از جمله این عوارض می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- واکنش به ماده بیهوشی
- درد
- خونریزی
- عفونت
- عوارض اختصاصی درمان سنگ های کلیوی می توانند شامل موارد زیر شوند:
- آسیب به میزنای
- تنگی میزنای
- انسداد میزنای (گیر کردن سنگ در میزنای)
خطرات جراحی سنگ کلیه به روش آندوسکوپی
جراحی آندوسکوپی سنگ های کلیه تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. با اینکه مصرف هر ماده بیهوشی با خطراتی همراه است اما احتمال بروز چنین خطراتی در این فرایند بسیار پایین است. این فرایند می تواند دردناک باشد به همین دلیل در حین فرایند به بیمار داروی مسکن داده می شود.
علاوه بر آن، در یک یا چند روز اول پس از فرایند پمپی کوچک به بیمار متصل شده که مقادیر اندکی از داروی مسکن را به بیمار تزریق می کند. این پمپ توسط پرستار یا همراه بیمار کنترل می شود. از آنجایی که بسیاری از سنگ های کلیوی حاوی باکتری هستند خطر ابتلا به عفونت نیز وجود دارد.
به همین دلیل، یک دوره درمانی با دارو های آنتی بیوتیک برای بیمار تجویز خواهد شد. همچنین احتمال خونریزی از محل لوله نفروستومی نیز وجود دارد اما بسیار اندک است.
از سوی دیگر، بروز کبودی در محل عمل بسیار رایج بوده که پس از چند روز این کبودی رفع خواهد شد. گاهی اوقات ادرار از کلیه ها نشت کرده و به جای تخلیه شدن از لوله نفروستومی، درون حفره شکمی تجمع می یابد. در صورتی که این مقدار اندک باشد مشکلات زیادی به وجود نمی آورد. با این حال، در صورت افزایش مقدار این ادرار به جایگذاری یک لوله در حفره شکم نیاز خواهد بود.
امکان دارد کلیه ها در حین فرایند یا اندکی پس از آن به خونریزی دچار شوند. در این مورد نیز در صورت اندک بودن خونریزی مشکلات زیادی به وجود نمی آید. در صورت افزایش مقدار خونریزی به انجام یک فرایند جراحی دیگر برای مقابله با آن نیاز خواهد بود.
گاهی اوقات پزشکان در طول یک فرایند قادر به خارج کردن تمامی سنگ های کلیوی نخواهند بود. در این موارد، بسته به اندازه و موقعیت سنگ ها امکان دارد یک فرایند درمانی دیگر در آینده برنامه ریزی شود. همچنین امکان دارد تنها به پایش سنگ ها و عوارض آن ها اکتفا شود.
درمان جایگزین آندوسکوپی سنگ کلیه
یکی از درمان های جایگزین برای این فرایند سنگ شکنی برون اندامی با امواج شوک یا ESWL نام دارد. در این درمان امواج صوتی از طریق پوست به سنگ ها رسیده و آن ها را به قطعات کوچک تر می شکنند. از آنجایی که امواج صوتی بر روی برخی سنگ های کلیوی عملکرد مطلوبی ندارند، امکان دارد این فرایند برای بیمار مناسب نباشد.
سنگ های کلیوی را می توان با جراحی باز کلیه نیز خارج کرد. در این روش نسبت به فرایند برداشت اندوسکوپیک خطر ابتلا به خونریزی و عفونت بیشتر بوده و پس از فرایند جای زخمی بزرگ بر روی شکم بیمار باقی خواهد ماند. گاهی اوقات فرایند برداشت اندوسکوپیک سنگ های کلیوی برای بیمار مناسب نبوده و پزشکان انجام جراحی باز را پیشنهاد می دهند.
دکتر کلیه، مرجع تخصصی درمان سنگ کلیه و مجاری اداری
زیر نظر دکتر حسین کرمی
