این محصولات شامل 2 و 8 دی‌هیدروکسی‌آدنین، آدنین، اگزانتین و اوریک اسید است. کریستال‌های اوریک اسید سبب رسوب کلسیم اگزالات در غلظت‌های ادراری می‌شود.
فهرست موضوعات
علت تشکیل سنگ اوریک اسیدی
سنگ‌های اوریک اسیدی وقتی تشکیل می‌شود که سطوح اوریک اسید ادرار بالا بوده و یا ادرار بیشتر اوقات بیش از حد اسیدی باشد (PH کمتر از 5.5). اسیدیته بالای ادرار با موارد زیر در ارتباط است:
- مشکلات ارثی در تجزیه اوریک اسید در بدن یا پروتئین غذا که سبب افزایش اسیدیته ادرار می‌شود. مثلا در نقرس، اوریک اسید خون بالا می‌روند و رسوب‌های کریستالی دردناکی در مفاصل ایجاد می‌شود.
- اوریک اسید در نتیجه پورین زیاد در رژیم غذایی به خصوص در پروتئین‌های حیوانی مانند گوشت گاو، مرغ، خوک، تخم‌مرغ و ماهی. بیشترین مقدار پورین در گوشت اندام‌ها مانند کبد و ماهی وجود دارد. مصرف مقدار زیاد پروتئین حیوانی سبب تشکیل اوریک اسید در ادرار می‌شود. اوریک اسید می‌تواند به تنهایی یا در ترکیب با کلسیم سبب ایجاد سنگ شود. رژیم به تنهایی نمی‌تواند علت ایجاد سنگ اوریک اسیدی باشد. بعضی با وجود داشتن رژیم پر پروتئین مستعد سنگ کلیه نیستند.
- افراد چاق و دیابتیک در معرض اوریک اسید بالا هستند.
- شیمی‌درمانی فرد را مستعد ایجاد سنگ اوریک اسیدی می‌کند.
عامل اصلی هایپراوریکوزوری، غلظت بالای اوریک اسید ادرار است. یکی از مهمترین راه‌های پیشگیری از سنگ‌های اوریک اسیدی کاهش ترشح اوریک اسید با محدود کردن دریافت پورین است.
علائم سنگ‌های اوریک اسیدی
همه انواع سنگ کلیه علائم یکسانی دارند از جمله:
- درد پایین کمر، پهلوها، شکم و کشاله ران در نتیجه التهاب یا انسداد درون کلیه یا سیستم ادراری
- خون در ادرار
- تهوع و استفراغ
- تب و لرز
- بوی بد ادرار و یا ادرار کدر در پی عفونت مجاری ادراری
تشخیص سنگ‌های اوریک اسیدی
- شرح حال گرفتن توسط مراقب سلامت
- معاینه فیزیکی توسط پزشک
- آزمون‌های تصویربرداری برای تشخیص سایز، تعداد و محل سنگ‌ها
- در صورت دفع سنگ باید آن را به آزمایشگاه ارسال کرد تا نوع سنگ تشخیص داده شود. تشخیص نوع برای درمان و پیشگیری کمک‌کننده است. هر کدام از چهار نوع سنگ درمان متفاوتی دارد.
- سنگ‌ها از کلیه یا مجاری ادراری با تکنیک‌های جراحی کم‌تهاجم زیر برداشته می‌شود:
شکستن سنگ بوسیله امواج شوک بدون ورود به بدن.
استفاده از یک وسیله کوچک برای ورود به میزنای (لوله‌هایی که از کلیه به مثانه می‌رود) یا کلیه از طریق پیشابراه و شکستن سنگ با لیزر. خورده‌های سنگ با استفاده از یک سبد کوچک خارج می‌شود.
- آزمایش خون و ادرار برای بررسی مقادیر غیرطبیعی بعضی مواد
- جمع‌آوری ادرار 24 ساعته برای تعیین ترکیبات غیرطبیعی ادرار و مقدار عبور روزانه ادراری. در صورت پایین بودن حجم ادرار، بیمار تشویق به مصرف مایعات برای رسیدن به میزان 2.5 لیتر در روز ادرار می‌شود.
درمان سنگ‌های اوریک اسیدی
سنگ‌های کوچکتر از 7 میلی‌متر قطر خودبخود دفع می‌شوند که نهایتا سه هفته طول می‌کشد. با این حال نیاز است که برای پیشگیری از تشکیل سنگ‌های بیشتر، درمان صورت گیرد. استفاده از آلفا بلوکرها سبب دفع سنگ‌های موجود در میزنای تحتانی می‌شود.
مصرف مایعات بیشتر مهمترین قدم در درمان است. مایعات بیشتر به کاهش غلظت مواد معدنی ادرار کمک کرده و فرد را ملزم به ادرار کردن و دفع مواد معدنی که احتمال ایجاد سنگ کلیه را بالا می‌برد، می‌کند. توصیه می‌شود فرد آنقدر مایعات مصرف کند (حدود 3 لیتر در روز) که در روز 2.5 لیتر ادرار دفع کند. مقداری از این مایعات از طریق تعریق در هوای گرم یا در نتیجه ورزش و کار از دست می‌رود.
هر مایعی می‌توان مصرف کرد ولی بهترین مایع آب است. آب سخت مقدار کلسیم بالا و آب نرم مقدار سدیم بالایی دارد و بهتر است مصرف نشوند چراکه سبب تولید مواد معدنی بالا در ادرار می‌شوند.
سنگ‌های بزرگ احتمال انسداد مجاری ادراری را بالا برده و سبب عفونت شده و اگر طی 4 تا 6 هفته دفع نشود نیاز به جراحی جهت استخراج دارد.
عوارض سنگ‌های اوریک اسیدی
هر نوع سنگ کلیه خطر ایجاد بیماری‌های بلند‌مدت کلیه را بالا می‌برد. احتمال ایجاد سنگ‌کلیه در 5 الی 7 سال پس از اولین بار ابتلا به سنگ کلیه، 50% است.
پیشگیری از تشکیل سنگ‌های اوریک اسیدی
- نوشیدن روزانه 12 لیوان مایعات (بهترین مایع آب است)
- کاهش مصرف گوشت قرمز و صدف و مصرف بیشتر میوه و سبزی، محصولات لبنی کم چرب و غلات کامل
- محدود کردن مصرف الکل
- رسیدن به وزن مناسب
- خودداری از رژیم ناگهانی و سخت که سبب افزایش اوریک اسید خون می‌شود
- داشتن رژیم رویکرد رژیم غذایی برای متوقف کردن فشار خون بالا (DASH) که سبب کاهش فشار خون و سنگ کلیه می‌شود.
گاهی نیاز به تجویز دارو برای پیشگیری از سنگ‌های اوریک اسیدی است.
زیر نظر متخصص کلیه و مجاری ادراری
پروفسور حسین کرمی
