درد کلیه که با نام پزشکی Renal pain نیز شناخته می شود بر اثر آسیب رسیدن، عفونت و بروز نقص در کلیه ها به وجود می آید. درمان درد کلیه به روش های خانگی و دارویی انجام شود.
کلیه ها دو عضو شبیه به لوبیا در بدن هستند که هر کدام در یک طرف از ستون فقرات ما قرار دارند. وظیفه این دو کلیه در بدن فیلتر کردن خون و نگه داشتن تعادل بین مایعات و الکترولیت ها در بدن است. درد کلیه ها ممکن است معمولی و یا تیز و دردناک باشد که این موضوع به علت اولیه بروز آن بستگی دارد. در حالی که درد کلیه معمولا با درد کمر اشتباه گرفته می شود، حس درد بسیار عمیق تر است و در ناحیه ای بالاتر از کمر در پشت، درست زیر دنده های فرد بروز می کند.
فهرست موضوعات
درد کلیه
درد کلیه در افراد ممکن است یک جانبه باشد یعنی فقط یکی از کلیه ها با مشکل مواجه شده است و یا دو جانبه باشد که در این شرایط هر دو کلیه در بدن فرد تحت تاثیر قرار می گیرند. همین موضوع می تواند یک سرنخ بسیار خوب باشد تا بفهمیم که آیا مشکل درونی ( در درون خود کلیه ها) است، پریترنال ( مربوط به یک عضو در بالای کلیه) است و یا پوسترنال ( مربوط به مشکلات و ساختار ناحیه پایینی کلیه ها) است.
علت درد کلیه در صبح
بعضی افراد درد کمر را با درد کلیه ها اشتباه می گیرند. درد کمر معمولاً مربوط به عضلات و رباط ها می شود. درد کلیه به طور طبیعی در طرف پهلو ها و ناحیه ی پایین کنار ستون فقرات حس می شود. پس اگر در پهلوها دردی دارید که در حال تشدید شدن است و حالت موج مانند دارد یعنی می آید و می رود به احتمال زیاد درد کلیه است. درد کلیه ممکن است هر زمانی شروع شود، بعضی ها صبح دچار درد می شوند بعضی افراد شب و بعضی بعد از غذا خوردن درد را حس می کنند.
علت درد کلیه ها در شب
درد کلیه در شب و هنگام خواب ممکن است به علت عدم نوشیدن مقدار کافی در طول روز اتفاق بیافتد. همچنین ممکن است به جهت خوابیدن شما نیز مربوط باشد به صورتی که اندام های دیگر بدن شما به کلیه فشار وارد آورند.
موقعیت کلیه ها
در آناتومی انسان، کلیه در پشت حفره ی شکمی، بین عضلات دیواره ی پشتی و پرده ی صفاقی قرار دارد. کلیه ها در بالای غدد فوق کلیوی قرار گرفته اند که با سه لایه بافت همبند و الیاف کلاژن محافظت می شود. کلیه ی راست کمی پایین تر از کلیه ی چپ قرار گرفته است.
علت درد پهلو
درد می تواند در داخل شکم، پهلوی راست یا چپ، دور ناف یا زیر مثانه باشد. در بررسی و درمان درد، 4 فاکتور محل شروع درد و زمان شروع درد (ناگهانی یا تدریجی)، محل انتشار درد و ماهیت درد (مقطعی یا مداوم) اهمیت دارد.
درد با منشاء کلیه می تواند محدود به کلیه ها باشد، می تواند تدریجی باشد و زیر دنده ها تمام شود. یا می تواند حمله ای باشد که این درد مربوط به سنگ ها است و این درد حرکت می کند و به جلو می آید و حالب را هم درگیر می کند. در اینصورت کلیه متسع شده و انتهای عصبی آن تحریک می شود و باعث دردی می شود که حتی از درد زایمان در خانم ها هم بیشتر است. از مشخصات این درد مقطعی بودن آن است، یعنی در فواصل زمانی کوتاه کلیه را درگیر می کند و آرام می شود و دوباره پروسه درد تکرار می شود، همچنین تهوع و استفراغ و تغییر رنگ در ادرار (که می تواند همراه با خون یا بدون خون باشد) از نشانه های این درد است.
درد کلیه راست و درد کلیه چپ
این درد می تواند هم در سمت راست کلیه و هم در سمت چپ کلیه باشد و هیچ فرقی در درد کلیه سمت راست و درد کلیه سمت چپ وجود ندارد. شیوع این درد در هر کلیه بستگی به محل تشکیل سنگ، اندازه سنگ، گیر آوردن سنگ و درصد انقباض و انسداد لوله حالب دارد.
هرچه اندازه سنگ ریزتر باشد حرکت آن سنگ دردناک تر است.
در صورتی که سنگ کلیه شاخ گوزنی باشد، همه کلیه را درگیر می کند اما بیمار دردی را احساس نکند و تنها درد خفیفی را احساس کند. بنابراین سنگ های بزرگ کم علامت تر اما مخرب تر و سنگ های ریز دردناک تر هستند که به علت حرکت سنگ کلیه این درد حس می شود.
درد پهلو با منشاء غیر کلیوی
اما باید بدانیم درد پهلو همیشه با منشاء سنگ کلیه نیستند.
برخی از مواقع این درد به علت اسپاسم عضلات دور کمری است. از مشخصات این درد این است که در صبح بیشتر حس می شود. وقتی که بدن ما گرم می شود، گرما باعث می شود که این درد از بین میرود و علائم ادراری ندارند. اگر محل درد را با دست فشار دادیم و این درد بیشتر شد مشخص می شود که این درد منشاء سنگ کلیه ندارد و منشاء عضلانی کمری دارد.
اسپاسم کلیه چیست؟
اسپاسم کلیه همان رنال کولیک یا درد در کلیه است. علت درد کلیه در صبح بیشتر اسپاسم عضلانی است.
دردهای کلیه ارتباطی به سرما و گرما ندارد و باید علت آنها برطرف شود.
پیشنهاد می شود پادکست دکتر حسین کرمی را درباره درد های پهلو گوش دهید و ذخیره کنید:
علل بروز درد کلیه
علت های مختلف بروز درد در کلیه ها بسیار گسترده هستند و از لحاظ نوع آن ها به چند دسته عفونی، حادثه ای، رشد و یا انسداد تقسیم می شوند. در ادامه پیرامون هر کدام از این چهار جنبه و علل بروز مشکل کلیوی بحث خواهیم کرد.
درد کلیه ها نشانه چیست
اگر حس کردید دردی که دارید مربوط به کلیه است، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص صحیح داده شود. این بهترین راه برای جلوگیری از بروز عوارض بعدی است. باید نشانه های مربوط به درد کلیه را که اغلب هم مربوط به وجود سنگ ها است، بشناسید.
💢تفاوت دردکلیه و درد کمر
از آن جا که درد کلیه و کمردرد نشانه های مشابهی دارند، بهتر است به مکان قرارگیری کلیه ها دقت کنید. کلیه ها زیر دیافراگم، در طرف چپ و راست و به سمت پشت شکم قرار دارند. دردی که از این جا شروع می شود و به پهلوها کشیده می شود، تقریباً به طور کامل نشانه ی درد کلیه است.
💢مشاهده خون در ادرار
اگر خون در ادرارتان مشاهده شد درنگ نکنید، فوراً به پزشک مراجعه کنید تا آزمایش ادرار بنویسد و بتواند مشکل را تشخیص دهد.همچنین، باید سابقه ی فامیلی خود را هم بدانید؛ این موضوع می تواند به پزشک شما کمک کند تا بتواند مشکل درد کلیه ی شما را بهتر تشخیص دهد.
💢سنگ کلیه
اگر در خانواده و فامیل خود سابقه ی سنگ کلیه دارید، می تواند نشانه ای از این باشد که شما هم دچار همین مشکل شده اید. دردی که مردان و زنان تجربه می کنند تفاوت کوچکی دارد. مردان بیش تر دچار حملات سنگ کلیه می شوند که موجب درد بسیار شدید می شود چون سنگ از طریق حالب دفع می شود. زنان معمولاً دچار دردها و مشکلات دیگر کلیوی می شوند.
💢درد سنگ کلیه
درد سنگ کلیه معمولاً به شدت زیاد، تیرکشنده و تیز است. این درد در یک سمت متمرکز شده، ادامه دار و موجی شکل است. ممکن است برای مدتی با استفاده از مسکن آرام شوید. اما درد دوباره بعد از چند ساعت برمی گردد و مکان آن مشخص تر می شود، این یکی از نشانه های درد کلیه است.
💢درد کلیه در بارداری
شناسایی درد کلیه در هنگام بارداری سخت تر است. گاهی اوقات خانم های باردار بین درد کلیه و دردهای دیگر گیج می شوند، این به خصوص در مورد اولین بارداری صدق می کند. یکی از علت های درد کلیه در بارداری می تواند سنگ کلیه در بارداری باشد.
درد کلیه و پریود
در زنان مبتلا به بیماری های مزمن کلیوی، با شروع نارسایی های کلیه، پریودهای او به طور فزاینده ای نامنظم می شوند. بدن او به دلیل عدم کارکرد صحیح کلیه ، سطح بالاتری از مواد زائد را حفظ می کند و باعث می شود تولید فولیکول نیز تحت تأثیر قرار گیرد ، که به نوبه خود بر چرخه قاعدگی او تأثیر می گذارد و باعث دردهای مزمن می شود.
💢عفونت کلیه
عفونت کلیوی که با نام پیلونفریت (Pyelonephritis) از آن یاد می شود، معمولا بر اثر باکتری ها ایجاد می شود و می تواند یک یا هر دو کلیه در بدن فرد را تحت تاثیر خود قرار دهد. پیلونفریت یک نوع از عفونت کلیوی است که ناگهانی و بسیار شدید رخ می دهد و به موارد معمولی و آرام تر پیلونفریت مزمن می گویند. این مشکل معمولا بر اثر عفونتی به وجود می آید که از ناحیه پایینی مجرای ادرار آغاز و پخش شده است. مرجع اصلی این عفونت می تواند تیوب اتصال کلیه ها به مثانه، مثانه و یا مجرای ادرار باشد.
پیلونفریت شدید می تواند گاهی اوقات در طی دو روز در بدن فرد شکل بگیرد. از جمله علائم این حالت نیز می توان به موارد زیر اشاره داشت:
✅درد یک جانبه و یا دو جانبه کلیه ها که معمولا شدید و تیز است و در هر دو ناحیه پشت و بغل، شکم و یا کشاله ران احساس می شود
✅تب بالا (بیش از 102 درجه فارانهایت)
✅احساس لرز بدن
✅حالت تهوع و استفراغ
✅خستگی
✅گیجی
✅ادرار دردناک و یا سوزناک (دایسوریا)
✅ادرار ابر مانند و با بوی خاص
✅وجود خون در ادرار (هماتوریا)
✅احساس دائمی به ادرار کردن (ضرورت ادراری)
پیلونفریت مزمن (Chronic pyelonephritis) معمولا با درد و شدت کمتری تجربه می شود و در برخی از موارد خبری از هیچ علائم و نشانه های خاصی نیست. اما اگر علائم و نشانه های آن شکل بگیرند، ممکن است مواردی نظیر دردی نرم و خنگ را در ناحیه جلو و بغل خود احساس کنید و در کنار آن حس ضعف به همراه تب با درجه پایین را خواهید داشت.
💢آسیب دیدگی کلیه ( ترومای کلیه)
آسیب دیدگی کلیوی یا بر اثر یک فشار شدید و یا ایجاد یک زخم که وارد یک ها هر دو کلیه ها شود به وجود می آید. با توجه به موقعیت آسیب پذیر کلیه ها در ناحیه شکم افراد، آسیب دیدگی و مصدومیت هایی نظیر این کم نیستند. در حقیقت حدود 10 درصد از آسیب دیدگی های شکمی منجر به آسیب رسیدن به کلیه های فرد می شوند. تصادفات ماشینی، حملات و زد و خورد های فیزیکی و افتادن از ارتفاعات از جمله شایع ترین دلایل آسیب رسیدن به کلیه افراد هستند.
چالش اصلی با این آسیب دیدگی ها این است که آن ها همیشه به شکل کامل دارای علائم و نشانه های بارز نیستند. با این که ممکن است تعدادی از آن ها همراه با درد باشند، درد ممکن است در بدن پخش باشد و مختص ناحیه کلیه نمی شود و معمولا خبری از نشانه های زخم و آسیب دیدگی بدنی در آن ها وجود ندارد. با در نظر گرفتن این نکته، باید بگوییم که معمولا در چنین شرایطی دست زدن به نواحی کلیه ها منجر به بروز درد می شود.
از جمله دیگر علائم خاص این شرایط می توان به مواردی همچون تب، هماتوریا (وجود خون در ادرار)، ناتوانی در ادرار کردن ( انسداد ادراری) ، کاهش هوشیاری، ضربان قلب شدید اشاره (تاچیکاردیا) و درد و ورم شکمی اشاره داشت. علائمی نظیر این موارد به درمان هر چه سریع تر پزشکی نیاز دارند.
💢اروپاتی انسدادی چیست
مشکل انسداد کلیه ها ممکن است در داخل خود کلیه به وجود آیند و یا در نتیجه مسدودیت مجاری ادراری در ناحیه زیری باشند. در مواردی به شکل داخلی در کلیه ها ایجاد می شوند و بر روی یوریتر (تیوب وصل کننده کلیه به مثانه) تاثیر می گذارند مکن است درد یک جانبه و یا دو جانبه در کلیه ها ایجاد کنند. مسدودیت جریان ادرار در مثانه و یا مجرای ادرار معمولا بر روی هر دو کلیه های بدن تاثیر می گذارد.
به این مشکل اوروپاتی انسدادی کلیه نیز می گویند و این مسدود شدن جریان ادرار می تواند بر اثر موارد و عوامل مختلفی به وجود آید. از جمله این علل می توان به موارد زیر اشاره داشت:
✅سنگ های کلیه
✅سنگ های مثانه
✅عفونت های مجاری ادراری (UTI)
✅هایپرپلاسیای خوش خیم پروستات
✅بارداری
✅کاتتریزاسیون طولانی مدت افراد
✅ترومبوز رگ های کلیوی ( وجود یک لخته خون در کلیه)
✅مثانه نوروژنیک ( ضعف مثانه ای مرتبط با اعصاب بدن)
✅انواع سرطان های مثانه، پروستات، رحم و کورولکتال
✅ریفلاکس وزیکورترال (یک مشکل مادرزادی که در آن ادرار به سمت کلیه ها برگشت می خورد)
درد کلیه و زیر شکم
وقتی که انسداد در بدن فرد به هر دلیلی اتفاق می افتد، کلیه ها شروع به ورم کردن می کنند که به این حالت هیدرونفروسیس (hydronephrosis) می گویند. از جمله علائم این شرایط می توان به درد در پشت و بغل، کشاله ران یا شکم به همراه تب، دایسوریا (ادرار دردناک و سوزناک)، ضرورت ادرار و حالت تهوع اشاره کرد.
این علائم می توانند بر اساس ناحیه و میزان شدت انسداد متغیر باشند. سنگ های کلیه معمولا بیشترین درد را ایجاد می کنند که معمولا در ناحیه بغل و پشت است و به سمت ناحیه شکم و کشاله ران نیز کشیده می شود. باقی موارد آن چنان دقیق نیستند و اگر مشکل انسداد درمان نشود می توانند بدتر شوند و مواردی نظیر تب، تعریق، لرز، استفراغ، هماتوریا (وجود خون در ادرار) و تقلیل جریان خروجی ادرار را همراه داشته باشند.
💢تومور و کیست های کلیوی
تومور های کلیوی یا همان کیست ها معمولا منجر به درد نمی شوند مگر اینکه رشد آن ها سرعت بگیرد و یا اندازه بسیار بزرگی داشته باشند. در اینجا سه حالت غیر نرمال رشدی رایج وجود دارد که شامل موارد زیر می شوند:
✅آدنومای کلیوی: یک نوع از تومور های خوش خیم که می تواند به اندازه قابل توجهی رشد کند.
✅کارسینومای سلول های کلیوی (RCC): یک نوعی از سرطان که معمولا در توبل های کلیه ها شروع می شود.
✅بیماری پلی کیستیک کلیه (PKD): یک بیماری ارثی که در آن کیست های خوش خیم و پر از مایع در داخل کلیه ها تکثیر می شوند.
در حالت کلی، تومور های کلیوی، چه خوش خیم و چه بد خیم، تا زمانی که اندازه آن ها مناسب مهندسی کلیه ها باشد ایجاد درد نمی کنند. در این مرحله است که درد معمولا پایدار است و احتمالا با گذر زمان بیشتر نیز می شود. این درد در بیشتر شرایط یک جانبه و در یک کلیه وجود دارد و همراه با هماتوریا (خون در ادرار)، چه قابل مشاهده (هماتوریای گروس) یا مخفی (هماتوریای میکروسکوپی) خواهد بود.اگر مشکل سرطان نیز در اینجا وجود داشته باشد، ضعف پایدار و کاهش وزن غیر قابل توجیه نشانه هایی هستند از مشکل پیشرفته و خطرناک در کلیه بیمار.
💢 پلی کیستیک کلیه
بیماری پلی کیستیک کلیه یا همان PKD نیز می تواند بدون هیچ علائمی باشد و زمانی که شکل آن با ساختار درونی کلیه ها تداخل پیدا نکند نشانه ای از خود بروز ندهد. علاوه بر درد ناحیه پشت و بغل که معمولا در هر دو کلیه و دو طرف بدن است، این بیماری می تواند منجر به بروز علائمی شود که دائما در حال شدید تر شدن هستند مثل سردرد، فشار خون بالا، هماتوریا، درد شکمی و ورم، سنگ های کلیه متناوب، مشکل UTI و نارسایی کلیوی.
در مقایسه با دیگر مشکلات و شرایط کلیوی در افراد، پلی کیستیک کلیه (PKD) همراه با مشکل ادرار بسیار زیاد (پولیوریا) است و در آن میزان ادرار کم نمی شود. شایع ترین نوع از PKD، که با نام پی کی دی اتوزومال غالب شناخته می شود زمانی که بیماران به 30 تا 40 سالگی خود می رسند علائم خود را نشان می دهد. حدود 10 درصد از این افراد تا مشکل نارسایی کلیوی پیش می روند.
چه زمانی برای درمان درد کلیه به پزشک متخصص کلیه مراجعه کنیم؟
همان طور که دیدید، علاوه بر سنگ کلیه دلایل دیگری هم برای درد کلیه وجود دارد. مهم ترین چیزی که مردم باید بدانند این است که چه موقع ضرورت دارد به پزشک مراجعه کنند. این نشانه های کلاسیک، نیاز به توجه فوری دارند:
♠ درد ناخوشایند، یک طرفه و ثابت در کمر یا پهلوها
♠ خستگی، تب و دردهای بدنی
♠ عفونت اخیر مجاری ادراری
♠ اگر دچار لخته ی خون یا خونریزی در کلیه باشید، درد ناگهانی در پایین شکم ایجاد می شود و احتمال وجود خون در ادرار بالا می رود. مهم نیست دلیلش چیست، این موضوع باعث مختل شدن چرخه ی کار کلیه می شود و بسیار اورژانسی است. پس حتی اگر ادرار خونی ندارید حتما به پزشک مراجعه کنید.
دلایل احتمالی این درد می تواند در ارتباط با عفونت کلیه یا آسیب یا دیگر بیماری ها و اختلال های کلیوی باشد مانند: آمبولی کلیه، آترواسکلروز شریان کلیوی (تصلب شرایین) یا دیگر اختلالات خونریزی دهنده.
پروفسور دکتر حسین کرمی
دکتر متخصص کلیه
استاد تمام دانشگاه شهید بهشتی تهران
