سنگ های کلیه در مجاری ادرار به چندین روش تشکیل می شوند. کلسیم می تواند با مواد شیمیایی مانند اگزالات یا فسفر در ادرار ترکیب شود. این پدیده زمانی رخ می دهد که این مواد آنقدر غلیظ شوند تا به جامد تبدیل شوند. همچنین سنگ های کلیه می توانند به وسیله تجمع اسید اوریک نیز ایجاد شوند. تجمع اسید اوریک توسط متابولیسم پروتئین ها به وجود می آید. مجاری ادرار برای دفع مواد جامد طراحی نشده اند. بنابراین تعجبی ندارد که دفع کردن سنگ های کلیوی بسیار دردناک باشد. خوشبختانه، معمولا می توان با استفاده از یک رژیم غذایی از ابتلا به این موارد جلوگیری کرد.
فهرست موضوعات
مواد غذایی و نوشیدنی هایی که باید مصرف شوند
در صورتی که فرد در حال تلاش برای اجتناب از ابتلا به سنگ های کلیوی است، خوراکی ها و نوشیدنی هایی که مصرف می کند به اندازه خوراکی ها و نوشیدنی هایی که نباید مصرف کند مهم هستند. در اینجا چند قانون تجربی مهم آورده شده اند.
به میزان کافی آب بنوشید
مایعات مخصوصا آب به رقیق سازی مواد شیمیایی تشکیل دهنده سنگ های کلیه کمک می کنند. باید روزانه حداقل 12 لیوان آب نوشید.
مرکبات بیشتری مصرف کنید
از آنجایی که مرکبات و آب آن ها به به طور طبیعی حاوی سیترات هستند، می توانند به کاهش یا توقف تشکیل سنگ ها کمک کنند. بعنوان بهترین مرکبات می توان به لیمو ها، پرتقال ها و گریپ فروت اشاره کرد.
مقادیر زیادی کلسیم و ویتامین D مصرف کنید
در صورتی که مصرف کلسیم فرد پایین باشد، امکان دارد مقدار اگزالات در بدن او افزایش یابد. از آنجایی که این موارد با تشکیل سنگ های کلیه ارتباط داده شده اند، ترجیح داده می شود به جای استفاده از مکمل ها، کلسیم مورد نیاز از مواد غذایی تامین شود. منابع خوب کلسیم شامل شیر، ماست، پنیر کوتاژ (روستایی) و دیگر انواع پنیر ها می شوند. منابع گیاهی کلسیم شامل حبوبات، توفو (پنیر لوبیایی) کلسیم دار، سبزیجات به رنگ سبز تیره، آجیل ها، دانه ها و ملاس (شیره چغندر) سیاه اشاره کرد.
در صورت عدم تمایل به طعم شیر گاو یا عدم سازگاری با آن می توان مصرف شیر بدون لاکتوز، شیر سویای غنی شده یا شیر بز را امتحان کرد.
همچنین باید مواد غذایی غنی از ویتامین D را در رژیم غذایی روزانه خود قرار داد. ویتامین D در جذب بیشتر کلسیم به بدن کمک می کند. مواد غذایی بسیاری با این ویتامین غنی شده اند. این ماده همچنین در ماهی های روغنی مانند سالمون، زرده تخم مرغ و پنیر وجود دارد.
خوراکی ها و نوشیدنی هایی که باید در یک رژیم غذایی سنگ کلیه از آن ها اجتناب کرد
نمک را محدود کنید
مقادیر زیاد سدیم در بدن می تواند تجمع کلسیم در ادرار را افزایش دهد. باید از اضافه کردن نمک به غذا خودداری کرده و برچسب روی مواد غذایی فرآوری شده را جهت اطلاع از مقدار سدیم آن ها بررسی کرد. علاوه بر مواد غذایی آماده (فست فود) مواد غذایی رستوران ها نیز می توانند سرشار از سدیم باشند. در صورت توان، در هنگام سفارش یک غذا از روی منو باید درخواست کرد تا هیچ مقدار نمکی به آن اضافه نشود. همچنین، فرد باید آنچه را که می نوشد یادداشت کند. آب برخی سبزیجات سرشار از سدیم است.
مصرف پروتئین حیوانی خود را کاهش دهید
بسیاری از منابع پروتئین مانند گوشت قرمز، گوشت خوک، مرغ، ماکیان، ماهی و تخم مرغ مقدار اوریک اسید تولیدی در بدن را افزایش می دهند. مصرف مقادیر زیاد پروتئین نیز ماده ای شیمیایی در ادرار به نام سیترات را کاهش می دهد. وظیفه سیترات پیشگیری از تشکیل سنگ های کلیوی است. جایگزین های پروتئین حیوانی شامل کینوآ، توفو (پنیر لوبیا)، حمص، دانه چیا و ماست یونانی می شود. از آنجایی که پروتئین برای سلامت عمومی ضروری است، فرد باید در ارتباط با مقدار مصرف روزانه خود با پزشک مشورت کند.
یک رژیم غذایی گیاهی می تواند ایده آل باشد
اگزالات باید به صورت مناسب و هوشمندانه مصرف شود. مواد غذایی سرشار از اگزالات می توانند تشکیل سنگ های کلیه را افزایش دهند. در صورتی که فرد از قبل به سنگ کلیه مبتلا باشد، باید اگزالات را کاهش داده و یا آن را به طور کامل از رژیم غذایی خود حذف کند.
در صورتی که فرد در تلاش برای پیشگیری از ابتلا به سنگ کلیه باشد، باید محدود سازی به میزان کافی این مواد غذایی را با پزشک خود بررسی کند.
اگر فرد مواد خوراکی حاوی اگزالات را مصرف می کند، باید همواره یک منبع کلسیمی نیز به همراه آن ها میل نماید. این کار به ترکیب شدن اگزالات با کلسیم در حین گوارش و قبل از رسیدن به کلیه ها کمک می کند. مواد غذایی سرشار از اگزالات شامل موارد زیر هستند:
✅ کاکائو
✅ چغندر قند
✅ آجیل ها
✅ چای
✅ ریواس
✅ اسفناج
✅ برگ چغندر
✅ سیب زمینی شیرین
کولا مصرف نکنید
از مصرف نوشیدنی حاوی کولا (نوشابه ها) خودداری کنید. کولا سرشار از فسفات است که این ماده شیمیایی می تواند تشکیل سنگ های کلیه را افزایش دهد.
مصرف شکر های افزودنی را کاهش داده یا متوقف کنید
شکر های افزودنی شکر ها و شربت هایی هستند که به مواد غذایی و نوشیدنی های فرآوری شده اضافه می شوند. ساکارز و فروکتوز اضافه شده می توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد.
فرد باید مراقب مقدار شکر موجود در مواد غذایی فرآوری شده مانند کیک، میوه ها، نوشیدنی های بدون الکل و آبمیوه ها باشد. دیگر شکر های افزودنی رایج شربت ذرت، فروکتوز کریستالی، عسل، نکتار آگاو، شربت برنج قهوه ای و نی شکر هستند.
نکاتی برای رژیم غذایی سنگ کلیه
در صورتی که فرد به صورت فعالانه در جهت پیشگیری فعالانه از سنگ کلیه تلاش نکند، ابتلا به سنگ کلیه سبب افزایش احتمال ابتلای مجدد به آن می شود. این جمله به معنای لزوم مصرف دارو های تجویز شده برای این مورد و توجه به مواد خوراکی و نوشیدنی می باشد.
در صورتی که فرد در حال حاضر به سنگ کلیه مبتلا است، پزشک آزمایش هایی تشخیصی جهت تعیین نوع سنگ برای فرد انجام خواهد داد. پس از آن، پزشک یک رژیم غذایی خاص مانند DASH را برای فرد تجویز می کند (رژیم غذایی DASH به معنای راهبرد های تغذیه ای جهت کاهش فشار خون بالا است). نکاتی که به شما متذکر خواهند شد می تواند شامل این موارد باشد:
💡 روزانه حداقل 12 لیوان آب بنوشید.
💡 آب مرکبات مانند آب پرتقال بنوشید.
💡 حداقل سه بار در روز، در هر وعده غذایی یک ماده غذایی سرشار از کلسیم مصرف کنید.
💡 مصرف پروتئین حیوانی خود را محدود کنید
💡 نمک، شکر افزوده و محصولات سرشار از فروکتوز مانند شربت ذرت را کمتر مصرف کنید.
💡 از مواد غذایی و نوشیدنی های سرشار از اگزالات و فسفات ها اجتناب کنید.
💡 از خوردن یا نوشیدن هر ماده ای که مانند الکل سبب از دست رفتن آب بدن می شود خودداری کنید.
همچنین بخوانید: غذاها و نوشیدنی هایی برای کاهش عفونت کلیه
نتیجه گیری
سنگ کلیه به طور معمول بیماری دردناکی می باشد. خوشبختانه، رژیم غذایی می تواند ابزاری موثر در مدیریت و پیشگیری از سنگ های کلیوی باشد. حفظ آب بدن، اجتناب از مصرف برخی مواد غذایی سرشار از شکر و نمک و همچنین مصرف کلسیم درصورت مصرف مواد غنی از اگزالات عناصر مهم یک رژیم غذایی سنگ کلیه هستند.
دکتر حسین کرمی متخصص کلیه و مجاری ادراری و فوق تخصص لاپاراسکوپی
