استرویت ( ماده اصلی سنگ شاخ گوزنی ) یک ماده معدنی است که توسط باکتری ها در دستگاه ادراری تولید می شود.
حدود 10 تا 15 درصد سنگ کلیه ها از نوع شاخ گوزنی هستند، این نوع سنگ در زنان بیشتر از مردان است.
سنگ های شاخ گوزنی می توانند بسیار سریع بزرگ شوند و در نهایت کلیه، حالب یا مثانه را مسدود کنند و به کلیه آسیب برسانند.
فهرست موضوعات
انواع سنگ کلیه
چهار نوع سنگ اصلی كليوی وجود دارد:
- سنگ های کلسیمی
- سنگ های استرویت يا شاخ گوزنی (منیزیم آمونیوم فسفات)
- سنگ های اسید اوریکی
- سنگ های سيستئينی
خرد شدن سنگ همراه با ادرار در 24 ساعت می تواند علت تشکیل سنگ در بیش از 95 درصد از بیماران باشد.
درمان اختصاصی می تواند بیش از 80% در بهبود بیماری و بیش از 90% در کاهش احتمال عود بیماری کمک کند.
بنابراین، پزشکان اورژانس باید اهمیت پیگیری اورولوژی، به ویژه در بیماران مبتلا به سنگ های مکرر، تك کلیه ای ها یا افراد با سابقه جراحی قبلی جراجی يا سنگ کلیه و در همه کودکان را مورد تأکید قرار دهند.
باکتری ها در دستگاه ادراری هنگام تبديل اوره به آمونياك ، استرويت تولید می کنند. برای تولید استرويت، ادرار باید قلیایی باشد. عفونت ادراری می تواند ادرار را قلیایی کند. سنگ های شاخ گوزنی اغلب در زنان دارای عفونت ادراری ايجاد می شوند.
علت تشکیل سنگ شاخ گوزنی
مصرف کم مايعات، با حجم کم ادرار توليد شده پس از آن، باعث تولید سنگ هايی با غلظت بالای اسیدی در ادرار می شود، این عامل مهمترین عامل تشکیل سنگ کلیه است.
ماهیت دقیق آسیب های لوله ای یا اختلال عملکردی که منجر به تشکیل سنگ می شود مشخص نشده است.
در تحقیقات جديد علت بیماری های دستگاه ادراری ، افزایش سطوح ادراری کلسیم، اگزالات و اسید اوریک كه منجر به تشکیل سنگ می شوند و همچنین کاهش میزان سیترات ادرار گزارش شده است.
هايپركلسيوری شایع ترین اختلال متابولیک است. برخی از موارد هایپرکلسیوری به افزایش جذب کلسیم در روده ( به علت مکمل های كلسيم یا مکانیسم جذب بيش از حد کلسیم ) و برخی ديگر به بازجذب بیش از حد کلسیم از استخوان ها (به ویژه هیپرپاراتیروئیدیسم) و برخی نیز به علت عدم توانایی لوله های کلیه به منظور جذب درست کلسیم در فیلتراسیون گلومرولی كليه مربوط می شود.
منیزیم و سیترات، مهار کننده های مهم تشکیل سنگ در دستگاه ادراری هستند. سطوح پایین این مواد در ادرار باعث تشکیل سنگ می شود.
سنگ های شاخ گوزنی
اشريشيا كلای قادر به تجزیه اوره نیست و بنابراین با سنگ های شاخ گوزنی همراه نیست. از آنجا که آمونیاک در طول فرایند کاتالیتيك تولید می شود، pH ادرار معمولا بیشتر از 7 است.
ناهنجاری های آناتومی اين نواحي که بیماران را مستعد ابتلا به عفونت های کلیوی مكرر می کنند، باید مورد بررسی و اصلاح قرار گیرند. عفونت ادراری تا دفع كامل سنگ برطرف نمی شود .
علائم سنگ های شاخ گوزنی
علائم سنگ کلیه در زنان و مردان متفاوت است. علائم سنگ های شاخ گوزنی شبیه به انواع دیگر سنگ ها می باشد و می تواند شامل موارد زير باشد:
- درد در پهلو و پشت
- تب
- نیاز مکرر به ادرار کردن
- درد حين ادرار كردن
- خون در ادرار
تشخیص سنگ های شاخ گوزنی
پزشك یک یا چند آزمایش از تست های زیر را برای کمک به تشخیص علت علائم شما درخواست می دهد:
آزمایش خون
پزشک ممکن است از شما نمونه خون برای بررسی سطوح مواد زائد ، مانند کلسیم و اسید اوریک که می توانند به سنگ تبدیل شوند، بگيرد.
آزمایش ادرار
در آزمایش ادرار نمونه ای از ادرار را برای تشخیص عفونت ادراری بررسی می کنند. پزشک ممکن است برای بررسی وجود باكتری در ادرار از آن نمونه يك كشت نيز درخواست كند .
كشت ادرار 24 ساعته
برای این آزمایش، شما بايد تمام ادرار خود را در یک دوره 24 ساعته جمع آوری کنید. سپس آزمایشگاه کشت را از نظر وجود مواد تشکیل دهنده سنگ مانند کلسیم، اگزالات و اسید اوریک بررسی می کند.
سونوگرافی با اشعه ایکس
در اين تست از کلیه ها و سایر اعضای دستگاه ادراری با اشعه ايكس عكس گرفته می شود.
سی تی اسکن
این تست با اشعه ایکس از زوایای مختلف از دستگاه ادراری شما عكس می گیرد.
اسکن ام آر آی
یک میدان مغناطیسی قدرتمند و امواج رادیویی عکس های دقیقی از دستگاه ادراری شما می گيرد.
اوروگرافی داخل وریدی
این آزمایش با استفاده از اشعه ایکس و یک رنگ مخصوص برای ديدن کلیه ها، حالب ها و مثانه انجام می شود.
درمان سنگ های شاخ گوزنی به روش PCNL
درمان سنگ کلیه شاخ گوزنی مهم است، زیرا اگر به اندازه کافی بزرگ شوند، می توانند به کلیه های شما آسیب برسانند و منجر به عفونت های خطرناک شوند. پزشکان این سنگ ها را با روش های لیتوتریپسی موج ضربه ای (SWL) یا نفرولیتوتومی زيرپوستی (PCNL) درمان می کنند.
نفروليتوتومی زير پوستی درمان ترجیحی برای افرادی است که سنگ های متعددی دارند كه توسط لیتوتریپسی موج ضربه ای شکسته نمی شوند. جراح یک برش کوچک در پشت ایجاد كرده و یک اسكوپ و چندین ابزار کوچک ديگر را وارد می کند. سپس سنگ را از طریق برش برمی دارد. شما در طول عمل جراحی خواب خواهید بود و ممکن است پس از عمل مجبور شوید چند روز بعد در بیمارستان بستري بمانید.
لیتوتریپسی موج ضربه ای با استفاده از امواج ضربه ای شدید از یک دستگاه خارج از بدن سنگ ها را به قطعات کوچک می شكند. پس از این درمان، تكه سنگ ها از دستگاه ادراری عبور كرده و از طريق ادرار خارج می شوند. اگر سنگ ها بسیار بزرگ يا متعدد باشند، ممکن است انجام اين روش بیش از یک بار نياز باشد.
اگر اين دو روش برای شما مقدور نباشد، پزشک ممکن است توصیه به عمل جراحی باز برای حذف سنگ ها كند. جراح يك برش بزرگتر در شکم یا پهلو ايجاد كرده و سنگ ها را از کلیه خارج می كند. اگر کلیه شما توسط سنگ ها بسیار آسیب دیده باشد، ممکن است نياز به برداشتن خود كليه نيز باشد .
رژیم غذایی سنگ شاخ گوزنی
رژیم غذایی ممکن است در پيشگيری از تشكيل سنگ های شاخ گوزنی موثر باشد زیرا از طریق عفونت ايجاد می شوند.
اما برخی مایعات ممکن است محیط دستگاه ادراری را براي تشكيل سنگ دشوار كنند . مانند :
- لیموناد
- آب پرتقال
- آب ذغال اخته
- قهوه و چای
همچنین، سعی کنید مایعات زياد مصرف کنید. کریستال ها در ادرار رقیق کمتر تشکیل می شوند. برخی از پزشکان توصیه می کنند به ميزانی آب آشامیدنی و مایعات مصرف کنيد تا روزانه حدود 2 ليتر ادرار تولید شود. در مورد ميزان مايعات مصرفی با پزشك خود مشورت كنيد.
دکتر کلیه ، مرجع تخصصی درمان کلیه و مجاری ادراری
زیر نظر متخصص کلیه: دکتر حسین کرمی
