فهرست موضوعات
سوزش یا تکرر ادرار چیست؟
به فرآیندی که طی آن ضایعات مایعات، از بدن فرد خارج می‌شود؛ «ادرار کردن» گویند. مثانه بیشتر افراد، ادرار را تا زمانی که شخص به دستشویی برود؛ ذخیره می‌کند. معمولا هنگام ادرار کردن هیچ دردی حس نمی‌شود.
بیشتر افراد بین چهار تا هشت بار در روز مثانه خود را خالی می‌کنند. تعداد ادرار کردن بستگی به میزان مایعات دریافتی بدن دارد. وقتی شخص نیاز داشته باشد بسیار بیشتر از میزان گفته‌شده ادرار کند یا احساس کند باید خیلی فوری مثانه‌اش را تخلیه کند؛ در واقع او دچار تکرر ادرار شده است.
سوزش ادرار (یا دُشمیزی) بیشتر برای زنان پیش می‌آید. این حالت هم در زنان و هم در مردان باعث ایجاد درد، ناراحتی، سوزش یا خارش می‌شود. ممکن است هنگام خروج ادرار از مجاری ادراری یا پروستات (در مردان)، در مثانه یا پشت استخوان شرمگاهی در قسمت پایینی لگن احساس سوزش وجود داشته باشد.
تکرر یا سوزش ادرار می‌تواند نشانه مشکل جسمی دیگری باشد و پزشک باید این مشکل را مورد ارزیابی و بررسی قرار دهد.
دلایل تکرر ادرار
بعضی وقت‌ها تکرر و سوزش ادرار با هم پیش می‌آیند. در بیشتر موارد سوزش ادرار برای زنان نشانه عفونت ادراری است. از علائم این بیماری می‌توان به نیاز اضطراری به تخلیه مثانه، احساس ناراحتی، درد یا سوزش هنگام ادرار کردن، تب و احساس ناراحتی یا درد در ناحیه شکم اشاره کرد.
البته بیماری‌ها و مشکلات جسمی مختلف دیگری هم می‌توانند باعث تکرر ادرار شوند. مثل:
✅ دیابت: افرادی که دچار تکرر ادرار شده‌اند یا میزان تخلیه ادرارشان در هر نوبت بسیار زیاد است، باید به پزشک مراجعه کنند. این موارد ممکن است نشانه‌های دیابت نوع 1 یا 2 باشند. بدن با بالا بردن میزان تخلیه مثانه، گلوکز (شکر) اضافی را حذف می‌کند.
✅داروهای ادرار آور (مُدِر): این داروها مایعات اضافی بدن را از آن خارج می‌کنند. معمولا این داروها برای درمان فشار خون بالا یا حذف مایعات اضافی بدن تجویز می‌شوند.
✅ سیستیت بینابینی: در این بیماری، دیواره‌های مثانه ملتهب می‌شوند. این موضوع باعث تکرر ادرار، نیاز فوری به تخلیه مثانه و احساس درد در این ناحیه می‌شود. سیستیت بینابینی برای 80% زنان اتفاق می‌افتد.
✅ سندرم مثانه بیش‌فعال: انقباض‌های غیر ارادی مثانه در این سندرم باعث می‌شود فرد به طور ناگهانی و غیر قابل کنترل نیاز به تخلیه مثانه داشته باشد. بعضی وقت‌ها ممکن است او مجبور شود در طی شب نیز مدام از دستشویی استفاده کند و دچار بی‌اختیاری ادرار یا ترشحات مربوط به آن شود. حدود یک سوم مردان و 40% زنان به این سندرم مبتلا می‌شوند.
✅ بارداری: بیشتر زنان باردار دچار تکرر ادرار می‌شوند. رشد رحم به مثانه فشار می‌آورد.
✅ مشکلات پروستات: مردانی که پروستاتی بزرگ دارند یا در واقع به هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات مبتلا می‌شوند، ممکن است دچار تکرر ادرار شوند. هر چقدر پروستات بزرگ‌تر شود، به مجرای ادرار فشار وارد شده و راه خروج ادرار مسدود می‌شود. این موضوع باعث تحریک مثانه شده و انقباض‌های آن بیشتر می‌شود. این انقباض‌ها باعث تکرر ادرار می‌شوند.
✅ سکته یا بیماری‌های عصبی دیگر: ممکن است بسیاری از افراد پس از سکته یا آسیب‌های عصبی دیگر دچار تکرر ادرار شوند. البته مشکلات عصبی می‌توانند باعث اختلالات عملکردی دیگری نیز در مثانه فرد شوند.
در موارد نادری نیز ممکن است اختلال و بیماری‌هایی مانند سرطان مثانه، اختلال عملکرد مثانه و پرتو درمانی یا انواع دیگر روش‌های درمانی سرطان باعث تکرر ادرار شوند.
دلایل ابتلا به سوزش ادرار
التهاب مجرای ادراری یا پروستات
این دو بیماری التهابی در مردان اصلی‌ترین دلیل ابتلا به سوزش ادرار است.
عفونت واژنی مانند عفونت قارچی
زنانی که دچار عفونت واژنی می‌شوند باید به نشانه‌هایی مثل بوی واژن، ترشحات و سوزش ادرار توجه کنند.
عفونت‌های مقاربتی
ابتلا به عفونت‌های مقاربتی مانند کلامیدیا، تب‌خال ناحیه تناسلی و سوزاک می‌توانند باعث سوزش ادرار شوند.
از دلایل دیگر سوزش ادرار می‌توان موارد زیر را هم نام برد:
- سیستیت بینابینی
- تحریک مجرای ادرار از طریق فعالیت‌های جنسی یا فعالیت‌هایی مانند دوچرخه یا اسب‌سواری
- احساس سوزش ناشی از استفاده از دوش، اسپرم‌کُش، فوم کف حمام، صابون یا دستمال توالت معطر
- عوارض جانبی ناشی از مصرف داروها یا مکمل‌های خاص و بعضی روش‌های درمانی
- وجود سنگ در دستگاه ادراری
- تغییرات واژینال مرتبط با یائسگی (آتروفی واژن)
- وجود تومور در دستگاه ادراری
نشانه‌های تکرر ادرار
اگر یکی از نشانه‌های تکرر ادرار زیر برای فرد اتفاق بیفتد، باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کرد.
- احساس درد در ناحیه زیر شکم، پهلوها یا کشاله ران
- سوزش ادرار
- مشاهده خون در ادرار یا قرمز یا قهوه‌ای تیره شدن آن
- احساس اضطرار برای تخلیه مثانه
- سخت شدن تخلیه مثانه یا تخلیه نشدن کامل آن
- تب
- ترشحات واژن یا آلت
- ناتوانی در کنترل ادرار
اگر فرد بدون هیچ دلیل خاصی دچار تکرر ادرار شود، باید به پزشک مراجعه کرد. به خصوص اگر نشانه‌ها و علائم دیگری نیز در او مشاهده شود.
اگر چنین نشانه‌هایی همراه با سوزش ادرار برای شخص پیش بیاید، باید به پزشک مراجعه کرد:
- احساس سوزش ادرار (بیشتر از یک روز)
- ترشحات واژن یا آلت
- مشاهده خون در ادرار
- تب
- هر گونه سوزش ادرار در خانم‌های باردار
تشخیص تکرر یا سوزش ادرار
پزشک راجع به پیش‌آمد نشانه‌های گفته‌شده در لیست بالا اطلاعات کسب کرده و تاریخچه کامل پزشکی فرد را بررسی خواهد کرد تا دلیل تکرر یا سوزش ادرار را بفهمد. ممکن است او از شما بخواهد تست‌ها و آزمایش‌های زیر را هم انجام دهید:
1- گرفتن نمونه ادرار
گرفتن نمونه ادرار و انجام آزمایش‌های آزمایشگاهی دیگر برای بررسی محتوای ادرار و عفونی بودن یا نبودن آن
2- تست سیستومتری و نوار مثانه
با انجام این آزمایش، میزان فشار مثانه و عملکرد آن بررسی می‌شود. پزشک با بررسی نتایج این آزمایش‌ها بررسی می‌کند که آیا مشکلات ماهیچه‌ای یا عصبی باعث اختلال عملکرد مثانه شده است یا نه.
3-سیستوسکوپی
پزشک با استفاده از ابزار نورانی و باریکی به نام سیستوسکوپ، درون مجرای ادراری و مثانه را مشاهده می‌کند و بررسی می‌کند آیا مشکل فیزیکی خاصی در این ناحیه‌ها وجود دارد یا نه.
4- آزمایش‌های عصبی
ممکن است پزشک انجام آزمایش‌های عصبی را برای فرد تجویر کند. این آزمایش‌ها مشخص می‌کنند که آیا اختلال عصبی خاصی باعث اختلال عملکرد مثانه شده است یا نه.
5-تصویربرداری
تجویز نوعی روش تصویربرداری که با استفاده از امواج صوتی، از اندام داخلی بدن فرد «تصویر» ارائه می‌دهد. پزشک با استفاده از این تصویر مشکلاتی که بر عملکرد مثانه تاثیر گذاشته‌اند را بررسی می‌کند.
پیشگیری از ابتلا به تکرر یا سوزش ادرار
پزشک در صورت امکان با تشخیص دلیل اصلی علائم پیش‌آمده؛ تکرر یا سوزش ادرار را درمان می‌کند. برای مثال:
- اگر دیابت دلیل تکرر ادرار بیمار باشد؛ او کنترل قند خون را به فرد آموزش می‌دهد. با انجام این کار، مشکلات ادراری شخص کاهش می‌یابد.
- اگر التهاب پروستات یا هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات دلیل تکرر ادرار بیمار باشد؛ پزشک برای رفع مشکلات ادراری فرد او را درمان خواهد کرد.
- برای آن دسته از زنانی که به دلیل عفونت دستگاه ادراری دچار تکرر یا سوزش ادرار شده‌اند؛ او آنتی‌بیوتیک یا درمان دیگری را برای از بین بردن عفونت تجویز خواهد کرد.
پیشگیری از بیش فعالی مثانه
✅ قبل از رفتن به تخت‌خواب مایعات نخورید!
درست است که نوشیدن آب به هیدراته بودن بدن انسان کمک می‌کند اما بهتر است شب‌ها قبل از رفتن به تخت‌خواب چیزی ننوشید.
✅ بازآموزی مثانه
فرد در یک بازه زمانی (حدودا 12 هفته) سعی می‌کند فاصله‌های رفتن به دستشویی را افزایش دهد. با انجام این کار مثانه می‌تواند برای مدت زمان بیشتری ادرار را نگاه دارد و دیگر تکرر ادرار برای بیمار پیش نخواهد آمد.
✅ تغییر رژیم غذایی
معمولا پزشک به افراد توصیه می‌کند از مصرف غذاهایی که باعث تکرر ادرار می‌شوند، جلوگیری می‌کند. از جمله این غذاها می‌توان به الکل، کافئین، نوشیدنی‌های گازدار، شکلات، شیرین‌کننده‌های مصنوعی، غذاهای تند و غذاهای دارای گوجه‌فرنگی اشاره کرد. در ضمن فرد بیمار باید غذاهایی با فیبر بالا را هم در رژیم غذایی خود بگنجاند. یبوست می‌تواند بیش‌فعالی مثانه را بدتر کند.
✅ تمرین کِگِل
مردان و زنان می‌توانند با انجام این تمرین‌ها ماهیچه‌های اطراف مجرای ادراری و مثانه را تقویت کنند. سه بار در روز و هر بار به مدت پنج دقیقه تمرین‌های کگل را انجام دهید تا مثانه‌تان تقویت شده و میزان تکرر ادرارتان کاهش یابد.
تغییر سبک زندگی به منظور درمان و پیشگیری از سوزش ادرار
با درمان دلیل اصلی سوزش ادرار می‌توان میزان ناراحتی ناشی از آن را کاهش داد یا از بین برد. هم‌چنین با تغییر سبک زندگی می‌توان از ابتلا به سوزش ادرار پیشگیری کرد. از جمله درمان‌های این مشکل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مصرف آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت مجاری ادراری، التهاب پروستات و برخی عفونت‌های بیماری‌های مقاربتی
✔ مصرف دارو برای درمان سیستیت بینابینی
✔ استفاده از کاندوم در هنگام برقراری رابطه جنسی برای پیشگیری از ابتلا به عفونت
✔ پرهیز از استفاده از مواد شوینده و بهداشتی معطری که می‌توانند باعث ابتلا به عفونت شوند
✔ پرهیز از مصرف غذاها و نوشیدنی‌هایی که می‌توانند باعث تحریک مثانه شوند مثل:
- کافئین
- الکل
- غذاهای تند
- شیرین‌کننده‌های مصنوعی
- غذاهای حاوی مرکبات و گوجه‌فرنگی
درمان تکرر ادرار و درمان سوزش ادرار
ممکن است شرایطی پیش بیاید که نیاز باشد این اختلال‌ها با روش‌های تهاجمی‌تری درمان شوند. از جمله این روش‌های درمانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
✅ تزریق بوتاکس به درون ماهیچه‌های مثانه می‌تواند باعث رفع مشکل در برخی افراد شود. با انجام این کار، مثانه می‌تواند مقدار ادرار بیشتری در خود ذخیره کند و میزان تکرر ادرار فرد نیز کاهش می‌یابد.
✅ احتمال دارد پزشک یکی از انواع داروهایی را تجویز کند که به بهبود عملکرد مثانه کمک می‌کنند.
✅ می‌توان از روش‌های مختلف جراحی نیز بهره برد. در رایج‌ترین و (کم‌تهاجم‌ترین) روش جراحی، پزشک تحریک‌کننده عصبی بسیار کوچکی زیر پوست بیمار می‌کارد. این دستگاه به بهبود کنترل ماهیچه کمک کرده و میزان تکرر ادرار را کاهش می‌دهد.
دکتر حسین کرمی، دکتر کلیه و مثانه
