امکان دارد فرد به ورم کلیه مبتلا شود که ادم نام دارد. این تورم هنگامی بروز می دهد که کلیه ها توانایی دفع نمک و مایعات اضافی را از بدن ندارند. ادم می تواند در پا، کف یا مچ آن نیز بروز دهد. بروز این تورم در دست ها و صورت کمتر شایع است. پس از آنکه فعالیت کلیوی به مقدار بیشتری کاهش یافت علائمی از جمله موارد زیر بروز خواهند داد:
✅ بی اشتهایی
✅ حالت تهوع
✅ استفراغ
✅ خواب آلودگی یا خستگی
✅ مشکل در تمرکز
✅ مشکلات خواب
✅ افزایش یا کاهش مقدار ادرار
✅ خارش یا بی حسی در تمام بدن
✅ خشکی پوست
✅ سردرد
✅ کاهش وزن
✅ تیرگی پوست
✅ گرفتگی های عضلانی
✅ تنگی نفس
✅ درد قفسه سینه
فهرست موضوعات
فشار خون بالا چیست؟
فشار خون به نیرویی گفته می شود که خون در هنگام پمپاژ شدن به بیرون از قلب، بر دیواره عروق خونی وارد می کند. فشار خون بالا یا هایپرتانسیون به افزایش یافتن این نیرو گفته می شود. عواملی که می توانند این فشار را افزایش دهند شامل گرفتی، سختی و تنگی عروق خونی و همچنین حجم بالای خون در اثر وجود مایعات اضافی می شوند.
نتیجه تست فشار خون به صورت دو عدد مجزا بوده که توسط یک خط مورب از یکدیگر جدا شده اند. برای مثال، افراد متخصص در زمینه سلامت نتیجه تست فشار خون را به صورت 8/12 خواهند نوشت. این نتیجه به صورت 12 بر روی 8 خوانده می شود. عدد بالایی فشار سیستولیک نامیده شده و بیانگر فشاری است که در زمان تپش قلب و رانده شدن خون به درون عروق ایجاد می شود.
عدد پایینی فشار دیاستولیک نامیده شده و بیانگر فشاری است که در زمان استراحت عروق بین دو ضربان قلب ایجاد می شود. اغلب افراد غیر مبتلا به بیماری های مزمن، فشار خون طبیعی دارند. البته این تا زمانی است که این فشار خون پایین تر از 80/120 قرار دارد. مرحله پیشین فشار خون بالا به فشار سیستولیک 120 تا 139 یا فشار دیاستولیک 80 تا 89 گفته می شود. فشار خون بالا به فشار سیستولیک 140 و بیشتر یا فشار دیاستولیک 90 و بیشتر گفته می شود.
افراد باید جهت تعیین اهداف فشار خون خود و فاصله زمانی بین دفعات سنجش فشار خون با پزشک خود صحبت کنند.
نحوه تشخیص فشار خون بالا و بیماری های کلیه
ابتلا به فشار خون بالا زمانی تشخیص داده می شود که در چندین مرتبه سنجش فشار خون (اغلب در چندین جلسه ملاقات با پزشک) به طور مداوم فشار سیستولیک بالای 140 یا فشار دیاستولیک بالای 90 باشد. افراد متخصص در زمینه سلامت فشار خون افراد را به وسیله بازوبند فشار خون اندازه گیری می کنند. علاوه بر آن، افراد می توانند جهت پایش فشار خون خود در خانه این بازوبند ها را از فروشگاه های تجهیزات پزشکی و داروخانه ها خریداری کنند.
ابتلا به بیماری کلیوی به وسیله آزمایش های خون و ادرار تشخیص داده می شود.
آزمایش ادرار
تست دیپ استیک برای سنجش آلبومین
تست دیپ استیک بر روی یک نمونه ادرار انجام شده و می تواند حضور آلبومین در ادرار را تشخیص دهد. آلبومین پروتئینی در خون است که در صورت آسیب دیدن کلیه ها می تواند به ادرار راه یابد. بیمار نمونه ادرار خود را در یک ظرف مخصوص در مطب پزشک یا کلینیک جمع آوری می کند. کلینیک یا مطب پزشک نمونه ادرار را در همان محل آزمایش کرده یا به آزمایشگاه ارسال می کند. یک پرستار یا تکنسین جهت آزمایش نمونه ادرار یک نوار کاغذی محتوی ترکیبات شیمیایی (دیپ استیک) را به ادرار وارد می کند. در صورتی که خون یا پروتئین در ادرار وجود داشته باشد بخش های موجود بر روی دیپ استیک تغییر رنگ خواهند داد.
نسبت آلبومین به کراتینین در ادرار
پزشک جهت تعیین نسبت بین آلبومین و کراتینین در ادرار از تست سنجش آلبومین و کراتینین استفاده می کند. کراتینین یک ماده زائد در خون است که در کلیه ها تصفیه شده و به ادرار وارد می شود. در صورتی که نسبت آلبومین به کراتینین در ادرار بیش از 30 میلی گرم بر گرم (mg/g) شود، این وضعیت می تواند علامت ابتلا به بیماری کلیوی باشد.
آزمایش خون
حین فرایند انجام آزمایش خون در مطب پزشک یا کلینیک مقداری خون از فرد گرفته شده و جهت بررسی به آزمایشگاه فرستاده می شود. پزشک می تواند انجام این آزمایش را جهت بررسی ميزان تخمینی تصفيه گلومرولي (eGFR) درخواست دهد. میزان تخمینی تصفیه گلومرولی، مقدار خونی است که در هر دقیقه توسط کلیه ها تصفیه می شود. نتایج این آزمایش به صورت زیر خواهند بود:
✅ eGFR 60 یا بیشتر در محدوده عادی قرار دارد.
✅ eGFR کمتر از 60 می تواند بیانگر آسیب کلیوی باشد.
✅ eGFR 15 یا کمتر از آن می تواند بیانگر نارسایی کلیوی باشد.
غربالگری بیماری های کلیوی
در صورتی که بیماری های کلیوی به صورت زودهنگام تشخیص داده شوند امکان درمان آن ها و پیشگیری از ابتلا به بیماری های جدی تر و عوارض دیگر وجود دارد. موسسه ملی کلیه توصیه می کند که افراد مبتلا به فشار خون بالا آزمایش های غربالگری زیر را انجام دهند:
تست های فشار خون
آلبومین ادرار
eGFR
افراد متخصص در زمینه سلامت در تعیین فاصله زمانی بین دفعات سنجش فشار خون به افراد کمک خواهند کرد.
پیشگیری از بیماری های کلیوی در اثر فشار خون بالا
بهترین راه پیشگیری از بیماری کلیوی که در اثر فشار خون بالا ایجاد شده، انجام دادن اقداماتی جهت کاهش فشارخون است. این اقدامات شامل ترکیبی از دارو ها و تغییرات در سبک زندگی می شوند. از جمله این اقدامات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
✅ تغذیه سالم
✅ فعالیت فیزیکی
✅ حفظ وزن متناسب
✅ ترک سیگار
✅ مدیریت استرس
صرف نظر از عامل بیماری کلیوی، فشار خون بالا می تواند آسیب به کلیه ها را بیشتر کند. افراد مبتلا به بیماری کلیوی باید فشار خون خود را کمتر از 90/140 نگه دارند.
درمان فشار خون کلیوی
دارو های کاهنده فشار خون می توانند به طور چشمگیری پیشرفت بیماری کلیوی را آهسته کنند. دو نوع از دارو های کاهنده فشار خون، در آهسته کردن پیشرفت بیماری کلیوی موثر واقع شده اند. این دو نوع شامل مهار کننده آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (ACEi) و مسدود کننده گیرنده آنژیوتناسین (ARBs) هستند. بسیاری از افراد جهت کنترل فشار خون خود به مصرف دو یا بیش از دو نوع دارو نیازمندند. ممکن است پزشک علاوه بر یکی از این دو نوع دارو، یک داروی ادرار آور نیز تجویز کند. این دارو ها در دفع مایعات خون به کلیه ها کمک می کنند. همچنین، امکان دارد افراد مبتلا به فشار خون بالا به مصرف دارو های بتا بلاکر، مسدود کننده کانال کلسیم و دیگر دارو های فشار خون نیز نیاز داشته باشند.
تغذیه، رژیم غذایی و مواد مغذی
داشتن یک رژیم غذایی سالم می تواند به کاهش فشار خون کمک کند. پزشک می تواند رعایت رژیم غذایی دش (DASH) را به بیمار توصیه کند. این رژیم شامل راهبرد هایی غذایی جهت متوقف کردن فشار خون بالا است. رژیم دش بر مصرف میوه ها، سبزیجات، دانه های کامل و دیگر مواد غذایی کم سدیم (نمک) و مناسب برای سلامت قلب تمرکز دارد.
ویژگی های این رژیم غذایی به شرح زیر است:
کم بودن میزان چربی و کلسترول
در برگیرنده آجیل ها، گوشت ماکیان، ماهی، شیر و محصولات لبنی کم یا بدون چربی
توصیه به مصرف کمتر گوشت قرمز، شیرینی ها، شکر های افزوده و نوشیدنی های حاوی شکر
سرشار از مواد مغذی، پروتئین و فیبر
ممکن است متخصصان تغذیه این نوع رژیم را علاوه بر افراد مبتلا به فشار خون بالا برای افرادی تجویز کنند که از قبل به بیماری کلیوی مبتلا هستند. مصرف مایعات و رعایت یک رژیم غذایی کم نمک می توانند به کاهش ادم و فشار خون کمک کنند. کاهش مصرف چربی های اشباع و کلسترول می توانند به کنترل مقادیر بالای لیپید ها یا چربی ها در خون کمک کنند.
با اینکه مزایای کاهش مصرف پروتئین در افراد مبتلا به بیماری کلیوی در دست تحقیق است اما امکان دارد پزشکان مصرف متعادل یا اندک پروتئین را به این افراد توصیه کنند. پروتئین ها در بدن به محصولات زائدی تجزیه و به وسیله کلیه ها از خون تصفیه می شوند. مصرف پروتئین بیش از نیاز بدن می تواند بار کلیوی را افزایش داده و کاهش عملکرد کلیوی را سریع تر کند.
با این حال، مصرف پروتئین کم تر از نیاز بدن می تواند به سو تغذیه منجر شود. سو تغذیه اختلالی است که در هنگام عدم دریافت مقدار کافی از مواد مغذی در بدن رخ می دهد. افراد مبتلا به بیماری کلیوی که پروتئین رژیم غذایی آن ها محدود شده است باید به وسیله آزمایش های خونی پایش شوند که سطوح مواد مغذی را نشان می دهند. علاوه بر آن، مصرف بیش از حد الکل فشار خون را بالا می برد. بنابراین، افراد باید مصرف الکل خود را محدود کنند. محدودیت مصرف الکل برای مردان و زنان به ترتیب 2 و 1 نوشیدنی در روز می باشد. پزشک می تواند با هدف رفع نیاز های فرد در تغییر رژیم غذایی به او کمک کند.
فعالیت فیزیکی
فعالیت فیزیکی منظم می تواند فشار خون و احتمال ابتلا به دیگر مشکلات سلامتی را کاهش دهد. پزشک اطلاعاتی را درباره میزان و نوع ایمن ورزش ها به فرد ارائه خواهد داد.
اغلب افراد باید حداقل 30 تا 60 دقیقه در اکثر یا تمام روز های هفته فعالیت داشته باشند. افراد می توانند تمامی فعالیت فیزیکی را یکباره انجام داده و یا آن را به بازه های کوتاه تر حداقل 10 دقیقه ای تقسیم کنند. فعالیت های دارای شدت متوسط شامل پیاده روی تند، رقصیدن، بولینگ، دوچرخه سواری، باغبانی و نظافت خانه می شوند.
وزن بدن
افراد چاق یا دارای اضافه وزن باید هدف خود را 7 تا 10 درصد کاهش وزن طی سال اول درمان فشار خون بالا قرار دهند. این مقدار کاهش وزن می تواند احتمال ابتلا به بیماری های مرتبط با فشار خون را کاهش دهد. تعریف اضافه وزن داشتن شاخص توده بدنی 25 تا 29 است. فرد دارای شاخص توده بدنی 30 یا بیشتر به عنوان چاق شناخته می شود. جهت کنترل فشار خون، باید شاخص توده بدنی کمتر از 25 را هدف قرار داد.
مصرف سیگار
افراد سیگاری باید مصرف سیگار را ترک کنند. مصرف سیگار به عروق خونی آسیب رسانده، احتمال ابتلا به فشار خون بالا را افزایش داده و بیماری های مرتبط با فشار خون بالا را بدتر می کند. افراد مبتلا به فشار خون بالا باید درباره برنامه ها و محصولات مفید جهت ترک سیگار با پزشک خود صحبت کنند.
استرس
یادگیری مدیریت استرس، آرام سازی و مقابله با مشکلات می تواند سلامت جسمی و عاطفی فرد را بهبود بخشد. برخی از فعالیت هایی که می توانند به مدیریت استرس کمک کنند شامل موارد زیر هستند:
✅ ورزش کردن
✅ تمرین یوگا یا تای چی
✅ گوش دادن به موسیقی
✅ تمرکز بر موارد آرامش بخش
✅ مدیتیشن
آزمایش های بالینی چیست؟
آزمایش های بالینی بخشی از تحقیقات بالینی و قلب تمام پیشرفت های پزشکی هستند. این آزمایش ها روش های جدید پیشگیری، تشخیص یا درمان بیماری ها را بررسی می کنند. محققان نیز جهت مشاهده دیگر جنبه های مراقبت از آزمایش های بالینی استفاده می کنند. از دیگر جنبه های مراقبت می توان به بهبود کیفیت زندگی برای افراد مبتلا به بیماری های مزمن اشاره کرد.
دکتر کلیه
زیر نظر متخصص سنگ کلیه و مجاری ادراری
دکتر حسین کرمی
