مرداد فصل اوج سنگ کلیه است. به طور کلی پزشکان، با افزایش 30 درصدی بیماران دچار سنگ کلیه نسبت به دهه‌ی پیش روبه‌رو شده‌اند که احتملاً به رژیم غذایی حاوی قندهای تصفیه‌شده، نمک و چروتئین حیوانی مربوط است.
اما دلیل اصلی ناراحتی‌های تابستانی کلیه‌ها کم‌آبی بدن است. وقتی جیوه زیاد میشود، بیش‌تر عرق می‌کنیم و اگر خوب آب نخوریم، غلظت مواد معدنی مثل کلسیم در مایعات بدن، بیش‌تر و بیش‌تر میشود. و به این ترتیب، احتمال این که این مواد معدنی تبدیل به سنگ شوند هم بالاتر می‌رود.
بیش از 10 درصد آمریکایی‌ها حداقل یک بار در طول عمرشان دچار سنگ کلیه شده‌اند و بسیاری از افراد هم اولین بار در اواسط 20 سالگی به این مشکل برخورده‌اند.
احتمالاً بعضی افرادی که به سنگ کلیه دچار می‌شوند به شما گفته‌اند که درد سنگ کلیه حتی از درد زایمان هم بدتر است، چون این سنگ‌های اغلب زبر، خیلی آرام و کُند راهشان را از بین درستگاه ادراری ظریف و باریک، باز می‌کنند و پیش می‌روند. اگر یک بار دچار سنگ کلیه شوید، احتمال تشکیل مجدد این سنگ‌ها حداقل 50 درصد بیش‌تر میشود.
فهرست موضوعات
بهترین راه پیشگیری از سنگ کلیه
پزشکان روزانه نوشیدن دو لیتر، یعنی حدود هشت فنجان مایعات غیر کافئین‌دار را توصیه می‌کند. البته خروجی مهم است نه ورودی، و هدف شما باید تولید روزانه 2.5 لیتر ادرار باشد. لازم نیست میزان ادرار را بافنجان اندازه بگیرید! همین قدر که به اندازه‌ای مایعات بنوشید که رنگ زرد ادرار خیلی کم شود و رو به بی‌رنگی برود، کافی است.
چای سیاه و سنگ کلیه
اما این که چه بنوشیم هم موضوع مهمی است. طبق نظر برخی متخصصان اورولوژی، نوشیدن آیس‌تی (چای سرد) ریسک تشکیل رایج‌ترین سنگ کلیه، یعنی سنگ‌های کلسیم اگزالات، را افزایش می‌دهد؛ چون چای، به خصوص چای سیاه، حاوی مقادیر زیادی اگزالات است.
همان طور که در بالا اشاره شد، منظور از رایج‌ترین نوع سنگ، سنگ‌های کلسیم اگزالات است. برای درست کردن آیس‌تی هم از چای، به خصوص چای سیاه استفاده میشود که اگزالات بالایی دارد. البته شواهد عملی در این مورد وجود ندارد، اما حکایت‌ها حاکی از این است که نوشیدن مداوم آیس‌تی در روزهای داغ تابستانی چیزی است که به ایجاد اصطلاحاً کمربند سنگ کلیه در آمریکا کمک می‌کند. البته همچنان که گفته شد، شواهد علمی در این مورد وجود ندارد، اما می‌تواند هشدار و نصیحتی خوب برای افرادی باشد که سنگ‌های مزمن دارند.
افراد بهتر است لیموناد بنوشند چون سیتریک اسید موجود در این نوشیدنی مانع تشکیل سنگ‌های ادراری میشود. اما لیموناد هم خیلی خیلی شکر دارد؛ پس باز هم به همان توصیه‌ی هیلی می‌رسیم که بهترین نوشیدنی، همان آب است. میشود از یک برش لیمو هم استفاده کرد، و خیلی از غذاها هم آب دارند.
رژیم غذایی مناسب در تابستان برای جلوگیری از سنگ کلیه
دلایل افزایش سراسری میزان ابتلا به سنگ کلیه پیچیده است و در بیش‌تر موارد، خیلی مشخص نیست. اما به نظر می‌رسد رژیم غذایی حاوی مقادیر زیاد قندهای تصفیه‌شده، نمک و پروتئین حیوانی، که رژیم غذایی معمول آمریکایی‌هاست، یکی از عوامل این مسئله باشد.
مثلاً رژیم‌های غذایی اتکینز و ساحل جنوبی جزء رژیم‌هایی هستند که تعداد زیادی بیمار جدید دچار سنگ کلیه را راهی مراکز درمانی کرده‌اند.
پروتئین حیوانی وقتی هضم میشود، با اسیدی کردن ادرار، باعث ایجاد سنگ می‌گردد. دفع بیش از حد سدیم از طریق کلیه‌ها هم باعث ورود کلسیم بیش‌تر به ادرار و افزایش ریسک ایجاد سنگ میشود. شربت ذرت با فروکتوز بالا هم، به خصوص وقتی دریافت منیزیم هم کم باشد، باعث افزایش دفع کلسیم ادرار می شود. (منابع خوب منیزیم شامل سبزیجات برگ تیره، غلات کامل، آجیل و دانه‌ها است).
سهم برخی چیزها در رژیم غذایی هم به این شکل است: مثلا گریپ‌فروت مثل لیمو سیتریک اسید زیادی دارد و باعث افزایش احتمال ایجاد سنگ میشود؛ محصولات لبنی بدون چربی، سرشار از کلسیم هستند و ریسک ابتلا به سنگ را کم می‌کنند. به عنوان یک قانون کلی، کلسیم موجود در رژیم غذایی، ریسک ابتلا را کاهش، و مکمل‌های کلسیمی یا کلسیم اضافی ریسک ابتلا به سنگ را افزایش می‌دهد.
بعد از این‌ها هم مواد غذایی حاوی اگزالات، مثل چای، قرار دارد.
با توجه به این که خوردن این مواد غذایی توسط مردم احتمال ایجاد سنگ گلیه را بالا نمی‌برد، به نظر می‌رسد حذف یا کاهش این مواد غذایی برای عموم، کاری غیرعاقلانه و کوته‌بینانه باشد.
مشکل دفع ادرار در تابستان
ممکن است افرادی که دچار سنگ‌های کلسیم اگزالات می‌شوند، از نظر ذاتی هم مستعد این قضیه باشند. همچنین ممکن است در یک آستانه‌ای، رژیم غذایی حاوی مقادیر بالای پروتئین حیوانی، سدیم و قندهای تصفیه شده، همراه با اگزالات و کم‌آبی بدن، ریسک ابتلا به سنگ‌های کلیه را افزایش دهد.
اگر فکر می‌کنید سنگی دفع کرده‌اید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. سنگتان ممکن است این بار کوچک باشد، اما می‌تواند باعث وجود خون در ادرار شده باشد. آزمایش و تجزیه‌ی ادرار می‌تواند مشخص کند چه نوع موادی دارد دفع میشود و از چه غذاهایی باید اجتناب کنید.
چیزی که باعث بدتر شدن اوضاع میشود، گرم شدن کره زمین است. هوا دارد به شدت گرم‌تر میشود و برخی متخصصان با توجه به رابطه‌ی قوی بین گرمای تابستان و سنگ کلیه، این عامل را رد نمی‌کنند. و به این ترتیب، بدون توجه به سابقه‌ی سنگ کلیه در افراد، دوباره به همان توصیه‌ی ابتدایی پزشکان برمی‌گردیم که می گویند:
دکتر کلیه، زیر نظر متخصص کلیه و مجاری ادراری
دکتر حسین کرمی
